Ornamentsnijder - PATRICK DAMIAENS: oktober 2015

Kloosterkerk Rottenbuch

Voormalige Augustijner Kloosterkerk

van ROTTENBUCH

Interieur in Duitse Rococo stijl

_________________________

____________________

Vlak bij het diep ingesneden Ammerdal en aan de Romantische Strasse (op een hoogte van 763m) ligt het voormalige Augustijner Klooster van Rottenbuch, in een van de mooiste landschappen van Opper-Beieren. Deze streek, ook wel 'Pfaffenwinkel' genoemd, biedt de bezoeker een ware culturele schat aan, waaronder 159 kerken en kloosters. De kloosterkerk 'Mariae Geburt' van Rottenbuch heeft een bijzonder mooi kerkinterieur, uitgevoerd in zuid Duitse Rococo stijl.

Voormalige Augustijner Kloosterkerk van ROTTENBUCH

Rottenbuch

Al van verre wordt u begroet door de toren die schuin naast het kerkschip van het vroegere seminarie van de Augustijnse kanunniken, dat voortkwam uit een, door Hertog Welf I in 1073 gesticht klooster. Met zijn sobere buitenkant overtuigt de kerk door een perfecte harmonie van drie bouwstijlen, de Romaanse stijl, de Gotiek en de Barok.

In 1777 is de vestibule (inkom) toegevoegd, de kerk meet 72 meter in lengte, is 20,5 meter breed en is bijna 27 hoog. De vrijstaande klokkentoren is van Romaanse oorsprong (Fundamenten) en is 67 meter hoog.
Na de verwoestingen in de middeleeuwen ontstonden rond 1700 en 1750 nieuwe, prachtige kloostergebouwen, die echter als gevolg van de secularisering in 1803 grotendeels werden afgebroken. De vroegere proost Herkulan Schweiger slaagde er met veel moeite echter in om in elk geval de kloosterkerk met toren te behouden.

Uiteindelijk zijn slechts enkele gebouwen van het ooit zo grote kloostercomplex bewaard gebleven, zoals de vroegere brouwerij. (Ze wisten toen al wat 'zeker niet' afgebroken moest worden).

Terwijl van de eerste bouwperiode rond 1100 feitelijk alleen de voor deze omgeving ongebruikelijke fundering met het dwarsschip behouden is gebleven, dateert de opbouw van het kerkschip en de toren uit de 15de eeuw.

Rechter zijbeuk, kloosterkerk Rottenbuch

Rottenbuch, biechtstoel

Maar de kerk dankt zijn huidige uitstraling vooral aan het Rococo interieur uit de 18de eeuw, door het veelvuldig gebruik van stucdecoratie van J. Schmuzer en zoon en dit in combinatie met de fraaie fresco's van Matthäus Günther. Een aanvulling op deze enorme pracht en praal vormen, ondanks de verkopen in 1803, de waardevolle stukken van Franz Xaver Schmädl, die rond 1760 naast talloze engelenbeelden onder andere het orgelfront, de kansel, de vier behouden gebleven zijaltaren, de seminariebeelden en het prachtige hoogaltaar schiep.

De zijbeuken werden na 1803 dichgemetseld. In de rechterzijbeuk, de huidige sacristie, stond vroeger het huidige hoofdaltaar van de parochiekerk van Peiting. Een bijzonder detail van Gotische sacrale kunst staat in het eerste zijaltaar rechts vanaf het koor gezien: een prachtige, laat gotische Maria (ca. 1483), die haar kind een vrucht geeft.

Rottenbuch, Mariae Geburt

Interieur

We treden de kerk binnen, onze eerste impressie van deze kloosterkerk is overdonderend, je weet niet waar je moet kijken, het oog heeft niet de tijd om alles in je op te nemen, structuur en vormgeving van het gebouw, vormen, kleuren, altaars, stukwerk, ornamenten, fresco's..... . De Romaanse en Gotische structuur is er nog maar is aangepast of gewijzigd en dit aan de vereisten van de '18de-eeuwse manier van decoreren' te voldoen. Het gehele interieur is gedecoreerd met stukwerk en ornamenten in de typische zuid Duitse Rococo stijl. De decoratie (stukwerk) werd uitgevoerd tussen 1737-1745 en door Matthäus Günther werd het geheel van prachtige fresco's voorzien. De kloosterkerk is niet overgedecoreerd, zoals men kan vaak hoort zeggen, ze is slechts van uitbundige rijkdom. Het is raadzaam om een zekere rust te vinden en even te gaat zitten alvorens al dit moois te aanschouwen, enkel op deze manier kan de bezoeker de formidabele details en composities gemaakt in stukwerk en decoratie in zich opnemen.

Gedecoreerd in Rococo stijl

De 18de-eeuwse Barokke decoratie van deze kloosterkerk is een slim, duidelijk uitgedacht theologische verhaal. Architectuur, altaars, stukwerk, schilderijen, ...kortom alle decoratie en meubilair heeft één enkele functie. Niets is aan het toeval overgelaten , alles tot in de kleinste details is gepland door zijn opdrachtgever in nauw overleg met de kunstenaars en ambachtslieden die het werk uitvoerde.

Al dat extravagante in decoratie roept natuurlijk ook vragen op, zoals het doel ervan en de rechtvaardiging. De decoratie heeft niet als doel de uitstraling van klasse en macht van zijn opdrachtgever of patriarch , maar een verheerlijking van God en de religieuze verheffing van zijn bezoeker.

Wat zijn rechtvaardiging betreft, namelijk 'de kosten' van dit unieke project. De kloostergemeenschap van Rottenbuch heeft er zijn tijd voor genomen, geen extra heffingen geëist, geen zware leningen aangegaan, betaald met eigen middelen. Door op eigen financieel tempo en dus ook tijd, kon dit project op deze wijze gerechtvaardigd zijn.

Gedecoreerd in Rococo stijl | Rottenbuch

Rococo stijl

De rococo, ook laat-barok genaamd, is het toppunt van overdreven versieringen. Zoals in de barok wordt hiermee door een aantal kunstenaars nog steeds de heerlijkheid van god en de triomf van de katholieke kerk onderstreept, als tegenpool aan de protestantse kerken. Karakteristiek zijn de versieringen van binnenruimtes, meubilair en gebruiksvoorwerpen. De symmetrie van de barok werd hierbij vaak verlaten. Rococo komt in Duitsland in hoofdzaak voor in het katholieke Bayern. De stijl heerste in Duitsland van 1735 tot ongeveer 1770/1790

De Rococo stijl, in de decoratie voert het rocaillemotief de boventoon.

Grote ruimtes met steeds wijkende wanden en muren en en onduidelijke begrenzing van de functionele structuur en de decoratie, deze bouwstructuur verdwijnt dan nog achter een overdadig en zeer speels bewegende stucversiering.

De overal aangebrachte beelden worden opgenomen in de algemene decoratie, die onder het wisselende licht schijnbaar steeds verandert. Op de zacht gebogen breed uitdijende bepleisterde gewelven, wordt de hemel geschilderd : de triomferende kerk wordt in de sfeer van elk bedehuis betrokken.

Dit type (stijl) van kerkelijke Rococo of laat-barok is een decoratie met een feestelijk karakter, die alleen, door uiterlijke vormen en niet door haar geestelijke inhoud verwantschap vertoont met de Franse rococo, ze bloeit alleen in Beieren, Oostenrijk en Zwitserland. Naast enkele kerken in steden, zijn het er vooral de sprookjesachtige abdijkerken.

Het alomtegenwoordige schelpmotief : de rocaille

Rocaille betekent meer speciaal de grillige verbindingen van schelpen met oneffen steenlagen, zoals die in de rotsen voorkomen. In de versiering wordt het onregelmatige schelpmotief zeer druk gebruikt, omdat dit door zijn speelse lijnen alle scherpe overgangen uitschakelt. Deze 'style rocaille' wordt door de classiclisten spottend tot 'rococo' stijl gedoopt. Deze term heeft zijn misprijzende toon verloren, maar beklemtoont toch duidelijk het speelse karakter van de eindfase van de volbarok.