 |
| Preekstoel van Michiel Van der Voort, Mechelen |
De Sint-Romboutskathedraal in Mechelen
De preekstoel van Michiel Van der Voort
(1667-1737)
_________________________________________________________
_____________________________________________________
Mechelen
Mechelen is een Belgische stad in de provincie Antwerpen.
De gemeente ligt in het zuiden van deze Vlaamse provincie, centraal tussen de
steden Antwerpen en Brussel, aan de rivier de Dijle.
Historie
Mechelen is gegroeid uit twee kernen. In de negende eeuw was er een
portus (handelsnederzetting) in de buurt van de huidige Korenmarkt en de
Onze-Lieve-Vrouw-over-de-Dijlekerk. Op hetzelfde ogenblik groeide er
een religieuze kern waar nu de Sint-Romboutskathedraal staat. Mogelijk
bevond zich daar eerst de fameuze Sint-Romboutsabdij. In ieder geval
staat het vast dat deze kern bloeide dankzij de pelgrimage naar de
relieken van de heilige Rumoldus.
In de loop van de 13de en het begin van de 14de eeuw
smeedden de heren van Mechelen, de Berthouts, de verschillende groeipolen
aaneen tot een bloeiende handelsstad. Het Schepenhuis, vandaag één van de
stedelijke musea, dateert uit die periode. Daarmee is het één van de oudste
stenen stadhuizen van Vlaanderen. Rond 1300 telde de stad vermoedelijk al zo'n
tienduizend inwoners. Hiermee behoorde ze tot de middelgrote steden van de
Nederlanden.
Door haar ligging en economische welvaart lieten machtige
buren hun begerig oog op de stad vallen: de prins-bisschop van Luik, de hertog
van Brabant, de graaf van Vlaanderen, ... Mechelen slaagde er echter in om haar
zelfstandige positie te behouden.
Meer nog dankzij haar centrale ligging en neutrale
positie tussen de grote vorstendommen in groeide de stad op verschillende
domeinen uit tot het centrum van de Nederlanden. Op juridisch vlak had
je de Grote Raad (aanvankelijk in 1473 gesticht onder de naam Parlement
van Mechelen). Dit was vanaf 1504 tot aan het einde van het ancien régime het
hoogste gerechtshof van de Nederlanden. Aan het begin van de zestiende eeuw,
onder landvoogdes Margareta van Oostenrijk, vormde de Dijlestad tevens het
politieke centrum van onze gewesten.
Haar hof was een belangrijk verspreidingspunt van de
renaissance en het humanisme. In 1530 verhuisde het hof echter naar Brussel.
Niet getreurd want enige tijd later (1559) maakte Filips de Schone van Mechelen
de zetel van een aartsbisdom. Dit blijft tot op de huidige dag zo.
Mechelen is eeuwenlang een belangrijk productiecentrum
van luxegoederen geweest.
In de middeleeuwen ging het om laken. In de nieuwe tijd
raakte Mechelen beroemd omwille van het goudleer, kant, albasten, kanonnen,
klokken en meubels. De Mechelse meubelnijverheid bleef trouwens tot diep in de
twintigste eeuw een belangrijke bron van tewerkstelling.
 |
| Preekstoel in de St-Rombouts | Mechelen |
 |
| De Sint-Romboutskathedraal in Mechelen |
Sint-Romboutskathedraal
De Sint-Romboutskathedraal wordt in de dertiende eeuw gebouwd. Ze is
van meet af aan groter en indrukwekkender dan alle andere parochiekerken in de stad Mechelen
en later werd ze ook nog eens 'de kerk van de aartsbisschoppen'. Eerst
staat er een driebeukige kruiskerk op de plaats van de immense
kathedraal. Pas na een reeks bouwcampagnes groeit de kerk uit tot dé
blikvanger van deze Vlaamse stad.
Bij de godsdienstoorlogen in de
zestiende eeuw krijgt de kerk het hard te verduren. Veel van het oude
interieur gaat verloren. Het Calvinistische bewind op het einde van die
eeuw verwijdert alles wat naar de katholieke eredienst verwees. Maar de
kerk doorstaat meer stormen. In de Tweede Wereldoorlog wordt Mechelen
gebombardeerd en in 1972 breekt een grote brand uit. Keer op keer
overleeft de Sint-Romboutskathedraal het.
De binnenkant
van de kathedraal is adembenemend. Je kan er het schilderij 'Christus
aan het kruis' van Antoon van Dyck bewonderen. Net zoals andere werken
van onder meer Michel Coxcie, Gaspard de Crayer en Abraham Janssens. Het
pronkstuk in de kerk is het hoofdaltaar van Lucas Faydherbe uit 1665 en de preekstoel van Michiel Van der Voort.
 |
| Michiel Van der Voort de Oude | Preekstoel in de St-Rombouts |
Michiel Van der Voort
De schrijfwijze van deze kunstenaar is bijzonder verwarrend,
zo heb ik vele manieren of zelfs totaal andere schrijfwijzen tegengekomen op
het internet, folders en in boeken. Michiel Van der Voort zoals ik hem in
dit blogitem zal noemen, zult u ook onder andere namen zoals Michiel
Vervoort, Vander Voort, Michiel Vandervoort de Oude of zelfs de
schrijfwijze Michel Van Der Woort dat ik onlangs nog uit een recent
Frans boek opgepikt heb.
Het was dus een keuze maken, en ik heb me een beetje
laten leiden door Bram Van der Auwera, hij is de beheerder van de Sint-Romboutskathedraal.
Hij kent de imposante kerk als zijn broekzak, en volgens hem zou de
schrijfwijze 'Van der Voort de Oude' de correcte moeten zijn.
De Vlaamse beeldhouwer Michiel Van
der Voort de Oude was, naar men aanneemt, een leerling van Jan Cosyns, en is later
naar het atelier van Pieter Scheemaekers de Oudere overgestapt. Michiel van der
Voort werd van het Antwerpse Sint-Lucasgilde in 1690. Tussen 1690 en 1693
reisde hij door Italië waar hij met zekerheid Rome en Napels bezocht.
In 1700 trouwde hij met Elisabeth
Verberckt en het koppel kreeg vijf kinderen, van wie Michiel van der Voort de Jongere (1704-na
1777) later eveneens beeldhouwer en schilder werd. De relatie van de families
Van der Voort met Verberckt is heel nauw. Elisabeth Verberckt was een tante van
de beeldhouwer Jacques Verberckt en de moeder van Jacques was een zus van,
jawel, Michiel van der Voort. Waar komen we dit soort relaties ook tegen?
De meerderheid van zijn opdrachten
waren voornamelijk religieuze werken, in het algemeen kerkelijk meubilair en
uitgevoerd in diverse materialen. Zijn gedenktekens en (graf)monumenten waren
klassiek van opbouw en eenvoudig uitgevoerd, hetgeen terug te voeren is op
Michiel’s reizen naar Rome waar hij uitgebreid kennis had gemaakt met Hellenistische
standbeelden. Andere kunstenaars zoals Michelangelo en Rubens hadden ook grote
invloed op Van der Voort de oude.
Theodoor Verhaegen
De
monumentale barokke preekstoel in de Sint-Romboutskathedraal te
Mechelen werd door Michiel Van der Voort (1667-1737) uit
Antwerpen in 1721-1723 oorspronkelijk gebeeldhouwd voor de kloosterkerk
van de
norbertinessen van Leliëndael, te Mechelen. Hij werd hierin geassisteerd
door beeldhouwer Theodoor Verhaegen, geboren te Mechelen op 4 juni 1700
en zal aldaar sterven op 21 april 1754.
In
1720 treffen we deze kunstenaar reeds aan in het Brussels atelier van
Pieter-Denis Plumier. Na het overlijden van Pieter-Denis Plumier in
1721 komt Theodoor
Verhaegen terug naar zijn geboorteplaats waar hij Michiel Van der Voort
assisteert bij de overvloedig uitgesneden houten preekstoel in de Abdij van Leliëndael.
De preekstoel, die zich nu bevindt in de Sint-Romboutskathedraal,
toont de doorslaggevende invloed aan die Theodoor Verhaegen later zal
gebruiken bij het vervaardigen van zijn eigen werken, waaronder
preekstoelen en ander liturgisch meubilair.
Wat
ik bijzonder vond bij mijn opzoekwerk is dat Jacques Verberckt
(Antwerpen1704- Parijs 1771) een neef was van Michiel Van der Voort. Hij
was de zoon van Jean-Baptiste Verberckt en Clara Catherina Van der
Voort, hij verschijnt als leerling bij zijn oom Michiel Van der Voort in
1715-1716.Vlaming Jacques Verberckt zal vanaf 1730 een leidende
functie hebben in de decoratie van kastelen als Fontainebleau en
Versailles, hij heeft bijna zijn hele leven in dienst gestaan van de
Franse hofhouding maar daar komen we later nog eens op terug in een
ander uitgebreid blogitem.
Preekstoel
Deze barokke eikenhouten preekstoel is gebeeldhouwd in
1721-1723 voor de kloosterkerk van de norbertinessen van Leliëndael, een
Barokke kerk in de binnenstad van Mechelen,'Jezuïetenkerk in de
Bruul'.
Daar stond deze preekstoel in volle breedte
tegen een vlakke wand. Maar met de Franse overheersing werd de kerk gesloten en is het kerkmeubilair
van Leliëndael verkocht geworden. Dit uniek kunstwerk is in 1809 naar
de
kathedraal van Mechelen overgebracht waar het in de 19de eeuw een
gedaanteverwisseling heeft gekregen, de beeldhouwer Jan-Frans Van Geel
(1756-1830) heeft namelijk een achterkant toegevoegd en het rondom een
zuil
weer opgebouwd.
Rechts bovenaan wordt de Zondeval
en links de Verlossing uitgebeeld. Onderaan wordt de heilige Norbertus
(1082-1134) van zijn paard geslingerd en bekeert hij zich. De grootse
constructie in massief eikenhout staat vooral bekend om de voorstelling
van het Aards Paradijs met zijn verschillende
dieren: pelikaan, salamander, eekhorentje, slang, huisjesslak en
kikker. Ook het wondermooie engeltje aan de trap is een fijne vondst van
de kunstenaar
_______________________________________________________
____________________________
Dit zijn een aantal detail opnames van de Barokke preekstoel
_______________________________________________________
_________________________________ ©Patrick Damiaens
 |
| De Sint-Romboutskathedraal in Mechelen | Barokke preekstoel |
 |
| De Sint-Romboutskathedraal in Mechelen | Barokke preekstoel |
Heilige Norbertus
Geboren omstreeks 1082 in Xanten. Hij stichtte te
Prémontré een orde van reguliere kanunniken, naar hem Norbertijnen geheten. Maar hij was ook
boeteprediker, kerkhervormer en later bisschop van Maagdenburg. Als bisschop
(of abt) met mijter houdt hij hier in de hand een monstrans met een hostie, als
verdediger van de leer van de eucharistie.
Hij is de schutspatroon van de vroedvrouwen en word t
aangeroepen voor een voorspoedige bevalling. Feestdag: 6 juni.
 |
| Preekstoel Mechelen |
 |
| De Sint-Romboutskathedraal in Mechelen | Barokke preekstoel |
 |
| Granaatappel |
Symboliek Granaatappel
In de beeldende taal van het
Hooglied van Salomo
wordt de ronde vorm van de granaatappel vergeleken met de schoonheid van de
vrouw. Het rode sap is de nectar van de geliefden en de geur van de bloemen
symbool voor de ontwakende lente.
Deze vrucht wordt in het Oude Testament
beschreven als één van de zeven plantensoorten, die in Kanaän gevonden en
gezegend werden. Druiven en granaatappels golden als teken voor rijkdom en
vruchtbaarheid.
 |
| Michiel Van der Voort de Oude | Preekstoel in de St-Rombouts |
Symboliek Lelie
Reeds in de oudste culturen gold de witte lelie als symbool van licht,
alsmede van vrede, opstanding en koninklijke waardigheid. Zij wordt
aangeduid als een tedere bloem.Deze bloem geldt bij uitstek in de
christelijke cultuur als het symbool voor de reinheid, de
maagdelijkheid, de ongehuwde levensstaat. In de christelijke kunst
worden maagden, zowel mannen als vrouwen met de lelie afgebeeld.
Als de
engel Gabriël aan Maria komt zeggen dat zij een kind zal ontvangen,
draagt hij vaak een lelie in de hand. De bloem staat ook wel ergens op
de afbeelding in een vaas: verwijzing naar Maria's maagdelijkheid.
 |
| Subtiel detail op de achterkant van de preekstoel |
 |
| Klimop op rotsen, symboliek trouw (aanhechten) en eeuwig leven |
