 |
| Menkemaborg | Houten schoorsteenmantels |
De SCHOORSTEENMANTELS van de MENKEMABORG
In dit blogitem een korte bespreking
over het interieur en de schoorsteenmantels van de Menkemaborg, een blogitem
verzorgd door Dhr. Wim De Boom.
Menkemaborg
De Menkemaborg in Uithuizen is
een van de weinige overgebleven Groninger borgen.
De borg is in 1682 in het bezit gekomen van
de familie Alberda,
die sindsdien ook wel Alberda van Menkema genoemd werd. Unico Alberda heeft de
borg rond 1700 ingrijpend
verbouwd.
De borg bleef tot het begin van de twintigste
eeuw in het bezit van de familie. Na het overlijden van de laatste
bewoner, Gerard Alberda van Menkema, in 1902, kwam de borg
leeg te staan.In 1921 schonken
de erfgenamen de borg aan het Groninger
Museum.
Meer info over deze borg :https://nl.wikipedia.org/wiki/Menkemaborg
De blog over Uithuizermeeden van 1 augustus
2015 eindigde met de vraag: Wie heeft die beelden, die florale motieven (met
name het acanthusblad) zo kunstig gesneden? Zie de laatste foto: die met het
jaartal 1708 en het (weldoorvoede)
engelenkopje. En dan deze foto : broertje en zusje? Deze foto is gemaakt op
de Menkemaborg in Uithuizen (provincie Groningen). Over ontstaan en
geschiedenis van borgen in Groningen is veel boeiends te vertellen, maar dat
voert te ver.
De Menkemaborg zoals die zich
thans presenteert, toont het wonen van de Ommelander landadel, meestal jonkers
genaamd, in het begin van de achttiende eeuw. Tussen de regenten van de Stad
(Groningen) en de jonkers van de
Ommelanden, bestond een zekere rivaliteit maar ook een wederzijdse
culturele beïnvloeding. In pracht en macht wilde men niet voor elkaar onderdoen.
De oude functie van steenhuis, versterkte
toevlucht in woelige tijden, bestond toentertijd voor de Menkemaborg allang
niet meer.
De beide hoektorentjes op het voorterrein
hadden geen defensieve functie, maar dienden als sekreten.
In 1682 kocht Mello Alberda de Menkemaborg
en in 1699 erfde zijn zoon Unico Allard Alberda de borg. In 1701 trouwde deze
Unico Allard Alberda van Menkema met Everdina Cornelia van Berum. Hun wapens
zijn afgebeeld op de schoorsteenmantel van de “herenkamer”.
Deze borgbewoners worden hier met name
genoemd omdat zij met bouwheer Allert Meyer de borg verbouwden en maakten tot
wat hij nu is.
De Groninger Allert Meyer (1654 - 1723)
werd opgeleid tot meester kistemaker-schrijnwerker. Hij ontwierp en maakte
kerkmeubilair. schoorsteenmantels, kasten en klokken voor opdrachtgevers in
Stad en Ommelanden. Beroemd zijn zijn ontwerpen voor de bovenbouw van de
A-toren en de indrukwekkende verbouwing van de gedeputeerdenzaal in Groningen.
Ook het ontwerp van de kerktoren van Uithuizermeeden (foto in de blog over
Uithuizermeeden) wordt aan Allert Meyer toegeschreven. In 1705 werd hij
aangesteld als stadsbouwmeester van de stad Groningen.
Uit de evenwichtige compositie van de
schoorsteenmantels, zoals deze in de slaapkamer, valt zijn kundigheid
af te leiden. Het houtsnijwerk en de schilderstukken zijn
gemaakt door kunstenaars die hun vak verstonden.
gemaakt door kunstenaars die hun vak verstonden.
Deze schoorsteenmantel is loos, net als die
in de studeerkamer. Ze hebben beide geen
schoorsteenkanaal, dus beide vertrekken zijn niet met open vuur verwarmd
geweest. Maar dat zal een houtsnijder koud laten, die wordt warm van de aanblik
alleen al.
De schoorsteenmantels getuigen met hun
mythologische afbeeldingen van het culturele niveau van de borgheer. De
schildering in de herenkamer toont Zeus die Danaë het hof maakt en in
eikenhout is Herakles uitgesneden in zijn strijd met het veelkoppige monster
Hydra.
De panelen en festoenen zijn met hun
perfect gesneden vruchten, bladeren en bloemen even zovele bewijzen van
vakmanschap.
Nog rijker zijn die versieringen natuurlijk
in de grote “zaal”, de schaker die niet aan zet was, kon daar volop van
genieten. Aangenomen wordt dat de vrouwfiguren niet
zwanger zijn, engelen werden ook zo afgebeeld.
Het ovale schoorsteenstuk, voorstellende de
geschiedenis van Perseus en Andromeda, een verhaal uit de Metamorphosen van
Ovidius, is geschilderd door Hermannus Collenius.
Blijft nog steeds de vraag: Wie mag toch
die alleskunner in eikenhout zijn? Want op de stukken zelf
is geen signatuur te vinden.
Het antwoord daarop is gegeven door Freerk
J. Veldman, conservator van de Menkemaborg van 1964 tot 1999. De
schoorsteenmantels van de Menkemaborg waren voor hem aanleiding tot diepgravend
wetenschappelijk onderzoek van wereldlijke en kerkelijke archieven, doopboeken,
bestekken, rekeningen en kwitanties. In de uitvoerig gedocumenteerde catalagus
bij de tentoonstelling ALLERT MEIJER schrijnwerker/stadsbouwmeester en JAN DE
RIJK beeldhouwer in het Groninger Museum in 1978/1979, toont hij aan dat de
beeldsnijder JAN DE RIJK moet zijn geweest.
Jan de Rijk werd geboren te Enkhuizen in
1661. Hij kreeg zijn opleiding tot beeldhouwer waarschijnlijk in Amsterdam,
waar hij ook werkzaam was. Omstreeks 1690 kwam hij naar Groningen en door zijn
samenwerking met Allard Meijer, maar ook zijn zelfstandig werk, ontstond er veel
belangwekkend werk in Stad en Ommeland.
Tekst en fotomateriaal, Wim De Boom
Tekst en fotomateriaal, Wim De Boom
 |
| http://www.patrickdamiaens.be |
 |
| FB Pagina |
Geen opmerkingen:
Een reactie posten