Ornamentsnijder - PATRICK DAMIAENS: Sint-Pauluskerk in Antwerpen | Barok koorgestoelte en biechtstoelen | Kloosterkerk Dominicanen

Sint-Pauluskerk in Antwerpen

Voormalige Kloosterkerk van de Dominicanen

_______________________________

Niet zo ver van de Schelde gelegen, aan de Veemarkt, torent de Sint-Pauluskerk hoog boven de aanpalende huizen uit. Deze voormalige Gotische kloosterkerk van de Dominicanen heeft een prachtig barok kerkinterieur.

Een streling voor het oog: de prachtige barokaltaren, het sublieme meubilair, het belangrijke orgel, de 200 beelden en meer dan 50 schilderijen van onder meer , Jordaens, Rubens, Teniers, Van Dyck... al dit moois bezorgen de Sint-Pauluskerk van Antwerpen haar unieke uitstraling en de calvarietuin pal naast de ingang gelegen lijkt een beeldfragment uit een epische film over Christus' lijden en verrijzenis.

Het Antwerpse dominicanenklooster,
gravure (vóór 1659), detail: de kerk

Ingang van de St-Pauluskerk Antwerpen aan de Veemarkt

Plattegrond Sint-Pauluskerk Antwerpen

De voorgevel vertoont renaissancekenmerken. Domien de Waghemakere en Rombout de Drijvere zijn de vermoedelijke architecten van de kerk. Na een brand in 1679 werd een barokke toren toegevoegd. Het interieur is eveneens voor het grootste deel in barokke stijl.

Tussen 1699 en 1747 werd naast de Sint-Pauluskerk een Calvarieberg opgericht als "levend theater", in een tuin versierd met talrijke beelden op sokkels langs een pad dat tot de heuvel leidt waar het kruis is geplaatst.

Na de sluiting van het klooster door de Fransen in 1796 werd de kerk door de stad aangekocht en bestemd als parochiekerk.

In 1968 werd de kerk door brand zwaar beschadigd; omwonenden, voor een groot deel parochianen, wisten een groot deel van de kunstwerken in de nacht uit het interieur te redden. De restauratie van de kerk liet hierna lang op zich wachten; pas na twintig jaar kreeg het gebouw weer een dak.

Kunstwerken in de kerk

Onder de talloze kunstwerken in de kerk bevinden zich werken van belangrijke Antwerpse kunstenaars zoals de schilders Abraham van Diepenbeeck, Peter Paul Rubens, Antoon van Dyck en Jacob Jordaens en de beeldhouwer Artus Quellinus. Het 17e-eeuwse orgel geldt als een van de belangrijkste orgels van België.

In 1620 schonk Peter Paul Rubens het schilderij Madonna van de rozenkrans van Caravaggio (schilder) als altaarstuk aan de kerk. In 1781 werd dit schilderij door keizer Jozef II opgeëist om het toe te voegen aan zijn kunstverzameling. Nu is het te bewonderen in het Kunsthistorisches Museum van Wenen. In de Antwerpse Sint-Pauluskerk hangt tegenwoordig een kopie ervan van de hand van de directeur van de Antwerpse Academie. Caravaggio's werk, eens een vorstelijke schenking van Rubens aan Antwerpen verwerd tot een object van roofkunst door de toenmalige Oostenrijkse bezetter.

De Calvarietuin

Sint-Pauluskerk Antwerpen | Calvarietuin

Nog vóór 1699 maakt Willem I Kerricx de ontwerptekening voor de ‘berg’, maar de realisatie van het hele project neemt bijna een halve eeuw in beslag. Tot in 1741 doet men hiervoor een beroep op verscheidene Antwerpse barokbeeldhouwers, onder wie Jan Claudius De Cock, Willem I Kerricx en Willem-Ignatius Kerricx, Jan Pieter I van Baurscheit, Michiel I van der Voort en Alexander Van Papenhoven.
De dominerende calvarieberg mag dan al zijn naam lenen aan de hele tuin van dit voormalige kerkhof, in feite is het ook een Verrijzenistuin, aangezien Jezus’ heropstanding ‘in levende lijve’ in beeld wordt gebracht door Zijn ontmoeting met Maria Magdalena in de tuin! Bovendien voorspellen de profeten Jezus’ lijden én Zijn heropstanding.

Binnen in de Sint-Pauluskerk.

Sint-Pauluskerk in Antwerpen |
Barok koorgestoelte en biechtstoelen

Epitaaf van de Soeten Naem

(Door Artus Quellinus de Oude)

Epitaaf van de Soeten Naem
(Door Artus Quellinus de Oude)

Hoogkoor, koorgestoelte

Sint-Pauluskerk in Antwerpen | Barok koorgestoelte en biechtstoelen

Biechtstoel met 'Het Laatste Oordeel'

Het meest representatieve werk van de Antwerpse laat-barok. Kerkmeubel van een onovertroffen vakmanschap. De beelden schijnen vrij te staan en hebben geen dragende functie. De structuur van het meubel verdwijnt achter de dramatische opstelling van de beeldengroep. De personages nemen intens deel aan de actie.

Boven: rechtsprekende Christus met de sleutels van het rechtsgezag. Links Albertus Magnus met in de linkerhand een open boek dat op zijn leraarschap duidt. De rechterhand maakt een retorisch gebaar als van een prediker. Albertus is gekleed in rochetta, met stola, borstkruis en koorkap, liturgisch voorgeschreven bij een kerkwijding.

Rechts staat Rosa van Lima met Jezuskind. De dominicaanse orde is als het ware een multinational, vertegenwoordigd door zowel heiligen van de oude wereld (Albertus van Keulen) als van de nieuwe wereld (Rosa van Lima)

Engel met lam (zachtmoedigheid) en kaatsbal (nederigheid) vertrapt de aardse lauwerkrans.

Engel met boetekleed, sluier en geselroede (boetvaardigheid), aan zijn voet een pelikaan met jongen symbool van de eucharistie.

Er zijn bovendien 6 medaillons met boetefiguren:

Links: koning David, Maria van Egypte, de Samaritaanse vrouw

Rechts: Maria Magdalena, de Heilige Dismas (de goede moordenaar) en de Verloren Zoon.