Jan II Borman de beste beeldsnijder van Brabant | Beeldsnijwerk | Overzichtstentoonstelling M Leuven | Borman beeldsnijder

 

Jan II Borman de beste beeldsnijder van Brabant |
Overzichtstentoonstelling M Leuven 

De BORMANS
De Beste Beeldsnijders van Brabant

 

Van 20 september 2019 tot 26 januari 2020 liep in het M van Leuven de overzichtstentoonstelling 'Borman en zonen' een prachtige tentoonstelling over het oeuvre van de Bormans, een laatmiddeleeuwse Brusselse familie beeldhouwers.  Hoewel de Bormans de beste beeldsnijders van hun tijd waren, kent niemand hen vandaag nog. Hopelijk verandert dat nu. Zelf bezocht ik de tentoonstelling twee keer en moet zeggen het was erg de moeite.

 

 Overzichtstentoonstelling M Leuven | Borman beeldsnijder

De beste beeldsnijder van Brabant: zo stond Jan II Borman in de vroege 16de eeuw bekend. Dit najaar presenteert M Borman en Zonen, de allereerste overzichtstentoonstelling rond deze meester-houtsnijder en zijn familie. Van de ruim 280 werken die van de Bormans bekend zijn, komen er meer dan 120 naar M, naast werk van tijdgenoten. Een unieke kans om kennis te maken met deze van oorsprong Leuvense kunstenaars dynastie.

Geen paniek als de naam je niets zegt: over de Bormans is verbazend weinig bekend. We weten dat er minstens zes familieleden als houtsnijder actief zijn geweest, verspreid over vier generaties. De meest gerenommeerde was Jan II Borman. Hij zette de vormentaal van Vlaamse Primitieven als Dirk Bouts voort en was een voorloper van Bruegel. Je kan zijn werk gerust even virtuoos én invloedrijk noemen als dat van tijdgenoot Jeroen Bosch.

 

Neus voor zaken

Jan II had een atelier in Brussel, waar hij zijn metier doorgaf aan zijn twee zonen, Jan III en Pasquier. De Bormans maakten houten, stenen en bronzen sculpturen – vooral heiligenbeelden en madonna’s - maar ook grotere stukken zoals retabels en grafmonumenten. In hun oeuvre zie je hoe de late gotiek geleidelijk plaats maakt voor de renaissance.

 

Het atelier van de Bormans was een kmo avant la lettre.

Behalve artistiek talent hadden de Bormans ook een neus voor zaken. Ze werkten voor bemiddelde klanten: kerken, kloosters en gilden. Voor het Leuvense schuttersgilde van Sint-Joris maakten ze een schitterend retabel, waarvan een fragment in M te zien is. Ze kregen ook opdrachten van het Habsburgse hof, dat het toen in de Lage Landen voor het zeggen had. Hun atelier was een kmo avant la lettre. Op de tentoonstelling kan je zo’n middeleeuwse beeldhouwers werkplaats virtueel verkennen.

 

3D-scan

Bij het brede publiek zijn de Bormans niet zo bekend, maar kenners schatten hun oeuvre hoog in. Werken van hun hand bevinden zich in grote Europese en Amerikaanse musea – voor de tentoonstelling ontvangt M tientallen bruiklenen. Van het Triomfkruis uit de Leuvense Sint-Pieterskerk, dat niet verplaatst kan worden, is speciaal voor de tentoonstelling een 3D-scan gemaakt. Via een touchscreen kan je erop inzoomen. Natuurlijk kan je het echte kruis ook met eigen ogen gaan bekijken in de Sint-Pieterskerk, een buitenlocatie van M.

 

Terug naar huis

Onze kennis over de Bormans vertoont nog flinke gaten. Zo weten we niet waar in Brussel hun atelier gevestigd was, hoeveel mensen er werkten, en waarom de familie na 1540 abrupt uit beeld verdween. Maar dat wil niet zeggen dat de wetenschappers hebben stilgezeten. Op de tentoonstelling zijn de resultaten te zien van recent onderzoek, waartoe M het initiatief heeft genomen en dat uitvoerig wordt belicht in een boek dat naar aanleiding van Borman en Zonen verschijnt. Zo zijn er sterke aanwijzingen opgedoken dat stamvader Jan I én zijn zoon Jan II in Leuven werkten voor de familie naar Brussel verhuisde. De tentoonstelling brengt de Bormans dus terug naar huis.

 

Er zijn sterke aanwijzingen opgedoken dat stamvader Jan I én zijn zoon Jan II in Leuven werkten voor de familie naar Brussel verhuisde.

Dat juist M Borman en Zonen organiseert, is geen toeval. Het museum is hét Belgische kenniscentrum voor middeleeuwse beeldhouwkunst, met een collectie die tot de grootste van het land behoort. Bovendien heeft M er een gewoonte van gemaakt om vergeten kunstenaars voor het voetlicht te brengen. Denk maar aan eerdere expo’s over Pieter-Jozef Verhaghen, Jan Rombouts of Michiel Coxcie. Een rijtje dat met Borman en Zonen alleen maar impressionanter wordt.

 

Tekst met dank aan curator Marjan Debaene

 

Een aantal impressies van deze tentoonstelling :

https://www.patrickdamiaens.nl