Ornamentsnijder - PATRICK DAMIAENS: Houtsnijwerk 17e eeuws geïnspireerd | Snijwerk voor een Danziger Barok kast | Acanthusblad motief in notenhout gesneden

Patrick Damiaens, 17de eeuws Houtsnijwerk

17de eeuws geïnspireerd houtsnijwerk

Een acanthusblad motief in notenhout gesneden

In dit bescheiden project stel ik u het het houtsnijwerk en de techniek aan u voor een acanthusblad motief dat op de vier hoeken van het dragende of constructief onderdeel van een Danziger Barokkast wordt gesneden.

In de Barokperiode moest een meubel er heel weelderig en rijk uitzien. Met sterk opkrullende en sierlijke krullen leent het acanthusblad zich uitstekend om die gewenste weelderigheid en rijkdom uit te stralen en is dan ook een motief dat kenmerkend is voor deze stijlperiode.

Vaak werden verschillende houtsoorten en decoratie technieken zoals marqueterie, beeldhouwkunst, bladgoud, etc... gecombineerde op één en hetzelfde meubel en dit om rijkdom te tonen. Maar de echte uitstraling moest toch komen van het Barokke houtsnijwerk.

Het symmetrisch en gekruist acanthusblad motief blijft daarbij de blikvanger. Een simpele maar doeltreffende oplossing voor een beperkte ruimte op het meubel.

Een paneel bestaat in zijn eenvoudigste vorm uit een lijst, het constructieve deel, en de vulling, ook paneel genoemd. Het constructieve gedeelte zal voorzien worden van een architecturale inliggende lijst. Zo ontstaat een weelderige architecturale lijst met grote dieptewerking. Eveneens een kenmerk voor de Barok stijl. Het paneel wordt gecompleteerd met een paneel van marqueterie, met een symmetrische compositie uitgevoerd in wortelnoten, Palissander en Coromandel.

Het paneel waar het nu om gaat is bestemd voor een zogeheten Danziger Barokkast of 'Danziger'. Een Danziger barokkast is een typisch streekgebonden 17de eeuws meubel dat, zoals de naam reeds laat vermoeden, zijn oorsprong kende in de streek rond en in de Noord Duitse stad Danzig (Nu het Poolse Gdansk).

Snijwerk voor een 'Danziger' Barok kast

De Barok

De 17^e eeuw is een tijdperk waarin er in Europa veel veranderde: de ontdekkingsreizen, herontdekking van de kunst en wetenschap van de oude Grieken en Romeinen.

De bouwkunst van deze twee volkeren wordt mode en vormt het vertrekpunt voor het ontstaan van een nieuwe stijl: de Barok. De Barok strekt zich uit vanaf het midden van de 17e eeuw tot ver in de eerste helft van de 18e eeuw. De Barok blijft niet beperkt tot de bouwkunst alleen.

Integendeel, Beeldhouwkunst, meubelkunst, ornamentiek en de muziek worden evenzeer beïnvloed.

De ontwikkeling van de Barok begint in Italië, met name Rome, en strekt zich vandaar langzaam uit naar Noord-Europa. Het is interessant om te zien dat de stijl zich in de verschillende gebieden steeds anders heeft ontwikkeld naar gelang het temperament van de bewoners van die streek, en niet te vergeten, de kunstenaars en ambachtslieden.

Die stijlverschillen zijn vooral waar te nemen bij de ornamentiek.

Men maakt onderscheid tussen vroege-, hoog- en laat-Barok. De laat-Barok wordt ook wel rococo genoemd.

Vroege Barok leunt nog sterk op de Renaissancestijl, terwijl de laat-barok zich compleet te buiten gaat aan weelderigheid, pracht en praal tot op het overdadige af.

In de loop van de tijd ontdekken ook veel heersers het effect van de dramatische barok; zo wordt de stijl door het Vaticaan benut in de contrareformatie. Door veel pracht en praal te gebruiken in de bouwstijl van de kerken probeert de rooms-katholieke kerk de mensen te imponeren en zo terug de kerk in te krijgen.

Het tegendeel is waar; de rooms-katholieke kerk krijgt een scheuring te verwerken: het protestantisme ontstaat. En daarmee ook een versobering in de protestantse landen.

Een ontwikkeling die in de Barok kan worden waargenomen is dat meubelen steeds minder architecturale kenmerken houden, het zijn geen miniatuurbouwwerken meer, en het gebruik van andere houtsoorten (exoten) dan de lokale houtsoorten en het toepassen van andere materialen zoals messing, tin en schildpad.

Het gebruik van exoten (ebben, palissander, acajou) valt samen met de reizen naar Oost- en West-Indië.

Het feit dat de mensen zich zelfbewuster als individuen gaan gedragen en een eigen weg inslaan, dus ook als kunstenaar en ambachtsman, zorgt er voor dat het kiezen van traditionele materialen niet meer evident is en nieuwe meubels ontwikkeld worden.

De steeds rijker wordende hogere klassen willen laten zien dat zij geld hebben. Het resultaat bij elkaar is dat we een schitterende collectie van meubelen uit de Barok in ons patrimonium hebben.

W. Van Dort

Het snijden van een gestileerd
Acanthusblad motief in notelaar