Ornamentsnijder - PATRICK DAMIAENS: Het INSTITUUT DON BOSCO Liège | De Afdeling HOUTSNIJDEN | Het beroep ornamentsnijder

Instituut Don Bosco Liège (2010)

Instituut Don Bosco Luik
De Afdeling HOUTSNIJDEN

‘ Wanneer kunst en ambacht elkaar ontmoeten’

Door C. Gillet, 1997

Vertaling Leen Nijssen

In dit blogitem heeft Leen Nijssen voor u een Franstalig artikel uit een krant van 1997 vertaald, een bloemlezing over het Don Bosco Instituut in Luik (Liège) specifiek zijn afdeling houtbeeldhouwen - ornamentsnijden. Een unieke opleiding die ver buiten onze taal en landsgrenzen naambekendheid had. Helaas bestaat deze opleiding niet meer.
Maar dit is wat men schreef in 1997:

Het beroep van ornamentist aan het Instituut Don Bosco te Luik (België). De school is als een oude dame die, nog mooier dan in haar jeugd, ons charmeert door het in stand houden van de traditie van het Luikse meubel.

We bereikten na een lange, uitputtende klim het atelier van de afdeling houtsnijden op de bovenste etage van het Don Bosco Instituut in Luik. Bij het betreden van het atelier, werden we niet alleen rijkelijk beloond met een prachtig vergezicht over de stad Luik, maar waren we zeker aangenaam verrast door de bijzondere sfeer die er heerste.

De Afdeling HOUTSNIJDEN | Instituut Don Bosco Liège

Op een deuntje van Mozart

Er heerste een bijna volledige stilte, nauwelijks verstoord door een leerling die haast fluisterend de aandacht van de docent wilde trekken en ook niet door het fijne geluid van een elektrisch toestel dat aan stond of van een potlood dat een curve corrigeert.

Men zegt zelfs dat er hier soms een deuntje van Mozart in de lucht hangt … Voorovergebogen op hun werkbank waar een grote hoeveelheid werktuigen met vreemde namen in een rij is uitgestald – gutsen, burijnen, steekbeitels, houten hamers, raspen en schraapstalen – nauwelijks reageerden de leerlingen wanneer enkele indringers hun heiligdom binnendrongen en al helemaal niet, tenminste de dag dat ik daar was, toen de bel weerklonk die de pauze aankondigde.

Het is onnodig om te zeggen dat hier geen enkele docent klaagde over de afwezigheid van motivatie van de leerlingen, over geweld of agressiviteit, of over de moeite die de leerlingen zouden hebben om zich aan het werk te zetten.

Ornament tekenen | Don Bosco Liège

Traditie en openheid

De opleiding is gespreid over drie jaren en richt zich op leerlingen die, meestal, reeds een opleiding als meubelmaker achter de rug hebben. Vrijgesteld van de algemene vakken, kunnen de meest actieve leerlingen hun volledige uurrooster wijden aan de praktijkoefeningen.

De opleiding maakt van hen houtornamentsnijders, dat wil zeggen specialisten in het uitsnijden van decoratieve,complexe en stijlgebonden motieven in hout. Vooraleer het hout te kunnen bewerken, is het vanzelfsprekend dat ze eerst volledig moeten beschikken over de kunst van het tekenen, zodat curves, vormgeving en het aanbrengen van diepte in het ornament via 'arceren en schaduwlijnen' met alle gemak kunnen worden gerealiseerd.

Aan de hand van de beheerste tekentechniek, zullen ze zo karakter kunnen geven aan het materiaal, en zullen ze op deze manier er hun stempel op kunnen drukken. Op school oefenen ze op kleine werkstukken en maken ze geen complete meubelstukken.

Maar natuurlijk bezorgt de opleiding hen enkel de essentiële basis die nodig is om het beroep uit te oefenen en is ze niet voldoende om van hen goede houtsnijders-ornamentsnijders te maken.

Daarvoor is er minstens tien jaar nodig. De leertijd die op school begint onder begeleiding van de docenten, moet worden verdergezet zodat het leerproces wordt vervolledigd.

De reputatie van de afdeling is zo groot dat ze de taalgrens doet vergeten: verscheidene Vlaamse leerlingen steken iedere dag 'deze grens', die de Vlaamse en Waalse gemeenschap van elkaar scheidt over, om les te komen volgen aan het Don Bosco Instituut in Liège!

Excursie

Een afdeling houtsnijden dus, vanwaar men ergens anders naartoe komt, maar die men ook, af en toe verlaat, om zijn kennis bij te schaven, om zich te laten ontroeren door de schoonheid van een acanthusblad of door de elegante vormgeving van een rocaille.

Bestemming: Parijs en het ‘Musée des Arts Décoratifs’, of dichterbij en veel vaker, het ‘Musée d’Ansembourg’, gelegen in het historische hart van Luik en een onuitputbare bron van inspiratie.

Modelleren van ornamenten en beelden | Instituut Don Bosco Liège

Het Luikse meubel uit de 18^de eeuw

In de 18de eeuw kende het Prinsbisdom Luik een grote economische bloei die aanleiding gaf tot een bruisende creativiteit en artisticiteit. De notabelen wilden de rijkelui beconcurreren en hun woningen vullen met mooie meubelen: de ambachtslieden lieten zich inspireren door het Franse meubilair (“Il n’est bon vent que de Paris”/”de goede wind waait uit Parijs”), maar ze pasten het aan.

Aan een burgerlijk publiek dat bezorgd was om zijn gerieflijkheid en weinig discreet was met betrekking tot het tentoonstellen van zijn financiële welgesteldheid. Hun lusthoven (Hôtels) zijn uitbundig aangekleed met buffetkasten, kleerkasten, klokken, schrijftafels… Het is dat soort meubilair dat de jonge ambachtslieden van het Don Bosco Instituut te Luik leren maken.

Een bank voor een eeuwfeest (1997)

Onlangs vierde de afdeling houtsnijden met veel pracht en praal haar 100 jarig bestaan (1997) van de oprichting en organiseerde het een expositie in de salons en ontvangstruimtes van een bankkantoor (ASLK) gelegen in het historisch centrum van Luik. De mooiste werken van haar oud-leerlingen werden hier bijeengebracht.

Het evenement zorgde voor een perfecte harmonie tussen 'kunstwerken' en het bankgebouw: enkele jaren geleden was dit beschermd monument 'een18^deeeuws gebouw ', immers grondig gerestaureerd. Het is in de grote salons op de benedenverdieping en eerste verdieping, historische ruimtes met parketvloeren en met hoge plafonds die versierd zijn met vergulde ornamenten, dat het meubilair en het houtsnijwerk zijn geëxposeerd.

In de tijd waarin het onderwijs onderuitgehaald wordt, waarin de voorkeur eerder uitgaat naar het 'industrieel nuttige', dan naar het esthetische, waarin de efficiëntie, de geduldige zorgvuldigheid uitwist, is het belangrijk om het beeld van een jongere, voorovergebogen vakman op zijn werkbank, doof voor de geluiden van buiten, geconcentreerd op het snijden van 'houten kantwerk', zorgvuldig te beschermen …

Door C. Gillet, 1997