Ornamentsnijder - PATRICK DAMIAENS: Tilman Riemenschneider | Het Riemenschneider retabel in Detwang | Detwang St. Peter- und Paulkirche

Detwang | St. Peter- und Paulkirche

Het Riemenschneider retabel in Detwang

Detwang St. Peter- und Paulkirche

_____________________________________________________________________

____________________________________________________________

Hier volgt een blogitem over het houten altaarretabel dat zich in de St. Peter- und Paulkirche in Detwang bevindt. Het retabel is een creatie van de beeldensnijder Tilman Riemenschneider. Het stadje Detwang ligt op een boogscheut van Rotenburg ob der Tauber, aan de Romantische Strasse.

Rothenburg ob der Tauber

Ik ben al een aantal keren in het Duitse ‘Rothenburg ob der tauber’ geweest. Zonder twijfel is dit stadje het ‘ideaalbeeld’ dat staat voor de Duitse middeleeuwen. Deze toeristische trekpleister, gelegen aan de ‘Romantische Strasse’, ademt volop geschiedenis. Al wandelend word je geconfronteerd met haar rijke historie en prachtige gebouwen: schilderachtige vakwerkhuizen, de tand des tijds doorstaan en omgeven door een kilometers lange stadsmuur, gebouwd in 1350-1400.
Een klein gedeelte van de weergang van die stadsmuur leent zich uitstekend tot een wandeling. Hierbij passeer je langs 12 torens en 2 poorten, de Rödertor en de Würzburgtor.
Laat u uitnodigen voor een reis door het rijke verleden van deze stad. Misschien publiceer ik in de toekomst nog een interessant blogitem over de middeleeuwse ornamentiek zichtbaar in het straatbeeld. Voor meer info over Rothenburg ob der Tauber:

http://www.stedentipsvoortrips.nl/duitsland/rothenburgbb.htm

Zicht op 'Rothenburg ob der Tauber' vanuit de Burggarten.

Detwang

We kijken vanuit de ‘Burggarten’ bewonderenswaardig naar de stadsmuur met zijn vele torens en de daarachter pastelkleurige oude gevels en rode daken. Dit romantische stadje toornt hoog boven de beboste en rotsachtige vallei van Tauber uit. Aan de andere zijde van de Burggarten zien we in de verte een klein kerkje. We kijken vanuit Rothenburg richting Würzburg, het eerstvolgende gehucht op de Romantische Strasse.

Langs de weg naar Detwang zijn de groene graslanden en oude wijngaarden overvloedig aanwezig in een gebied dat nu beschermd natuurgebied is. We komen op regelmatige afstand muurtjes van gestapelde stenen tegen. Die werden vele eeuwen lang door de boeren daar opeengestapeld bij het bewerken van hun akkers.

We komen aan in het gehucht Detwang dat gesticht is in 960. Het Topplerschlössen (1388), de ambtswoning of het ‘weekendhuis’ van burgemeester Toppler, die van 1373 tot 1408 burgemeester van Rothenburg ob der Tauber was, is een van de blikvangers. Maar de St. Peter- und Paulkirche uit omstreeks 1170 is toch wel dé blikvanger. Ik heb zelden zo’n mooie én intacte romaanse kerk gezien. Het sfeervolle interieur is ook erg in trek bij het huwelijksplechtigheden.

Altaarretabel

Er heerst een rustgevende stilte bij het betreden van de ommuurde tuin en het aangrenzende kerkhof van de St. Peter- und Paulkirche, een Evangelisch-Lutherse en romaanse kerk. Geen massatoerisme zoals in Rothenburg. Enkel wij en een paar Nederlanders die net na ons met de fiets zijn aangekomen, en die net als wij de intentie hebben om een bezoek te brengen aan dit prachtige gebouw.

Wanneer we de kerk betreden, is het even aanpassen aan het weinige natuurlijke licht dat er aanwezig is. Een oude dame aan een tafeltje vraagt ons een kleine bijdrage, 1,5 euro, “ter conservatie van de kunstwerken”. Ik heb er helemaal geen moeite mee, maar achter ons maken de Nederlands rechtsomkeer wanneer ze vernemen dat er een toegangsprijs is.
Dus zijn we helemaal alleen gedurende ons hele bezoek. Bij het betreden van het middenschip valt al dadelijk het altaarretabel op in de koorsluiting of absis. “U mag gerust foto’s nemen hoor”, fluistert de oude dame ons nog na. Dat hebben we ons geen twee keer laten zeggen!

De St. Peter- und Paulkirche in Detwang met zijn 1000-jarige geschiedenis heeft een aantal opmerkelijke kunstschatten in haar bezit, zoals het altaarretabel, gemaakt door Tilman Riemenschneider, en een kostbaar reliekschrijn van rond 1050.

Het sobere interieur heeft als blikvanger een centraal retabel uit omstreeks 1510 en twee zijaltaren (polychromie) uit een latere periode. De sfeer en het karakter van het interieur creëren bij de bezoeker een gevoel van een ‘toevluchtsoord’, een plaats van bezinning. Maar dat gevoel heb je nogal snel in romaanse kerken waar het natuurlijk licht met mondjesmaat binnenkomt.

Rechter zijaltaar (polychromie) | Detwang

Het centrale altaarstuk is slechts fragmentarisch bewaard gebleven. Centraal staat de beeltenis van de kruisiging van Jezus, de blikvanger van de hele compositie.
De oorsprong ervan is niet gedocumenteerd, maar het blijkt afkomstig te zijn uit een kerk in Rothenburg ob der Tauber, nog geen 2 kilometer verderop. Misschien van de afgebroken Michael kapel of uit de Dominicaanse kerk. Vanwege de nauwe stilistische herkenbaarheid wordt dit werk toegeschreven aan het werk van Tilman Riemenschneider en zijn atelier. De sculpturale versiering dateert van ongeveer 1505-1508 en werd dus gemaakt rond dezelfde tijd als het Maria retabel in Greglingen. Greglingen ligt ook op de ‘Romantische Strasse’, 16 kilometer verder richting Würzburg.

Het retabel van Detwang is niet al te groot, maar zoals altijd fantastisch gesneden, waarschijnlijk in lindehout. De stijl, gelaatsuitdrukkingen, afwerking, sfeer, rijke plooival van de gewaden, zijn allemaal elementen die verwijzen naar het atelier van Tilman Riemenschneider.

Openingsuren:
Van april tot oktober
8.30-12 uur en van 13.30-17 uur
(1. Juni tot 14. September: tot 18 uur)
Maandag Gesloten, inkom 1,5 Euro

Detwang | Het Heilig Kruis-altaar (omstreeks 1510)

Tilman Riemenschneider
__________________

Tilman riemenschneider, geboren in Heiligenstadt, circa 1460 en gestorven in Würzburg op 7 juli 1531 was een van de belangrijkste Duitse houtsnijders en beeldhouwers van de laatgotiek en de vroege Renaissance.

Tilman Riemenschneider werd geboren tussen 1459 en 1462 in Heiligenstadt in het district Eichsfeld (Thüringen).
Hij bracht zijn jeugd door in Osterode, waar zijn vader werkzaam was als muntmeester. Omstreeks 1473 ontving Tilman Riemenschneider een beeldhouw- en houtsnijwerkopleiding, vermoedelijk in Straatsburg en Ulm. Veel is over deze periode in zijn leven niet bekend, maar hij maakte waarschijnlijk kennis met de kunst van de etser Martin Schongauer, wiens werk hem later vaak tot voorbeeld diende.

Op 7 december 1483 lukte het Riemenschneider uiteindelijk in Würzburg als gezel in het Sint-Lucasgilde, het gilde der schilders, beeldhouwers en glazeniers, opgenomen te worden. Zijn meesterbrief ontving hij na zijn huwelijk met de weduwe van een goudsmid op 28 februari 1485. Omstreeks 1500 had hij als kunstenaar een uitstekende reputatie verworven en kon zich een welvarende burger noemen.

Hij bezat in Würzburg meerdere huizen, landerijen, een eigen wijngaard en een florerend atelier. Hij had vele, soms ook begaafde, gezellen in dienst.

Het Riemenschneider retabel in Detwang

In 1504 werd Tilman Riemenschneider tot raadslid benoemd, welke functie hij gedurende twintig jaar bekleedde. Door dit openbare ambt groeide niet alleen zijn maatschappelijke aanzien, doch verwierf hij ook lucratieve opdrachten. Van 1520 tot 1524 was hij zelfs enkele jaren burgemeester. Omstreeks deze tijd waarde de geest van de Reformatie door het land, hetgeen ook vele burgers van Würzburg aansprak. De stadsraad voerde gedurende langere tijd politieke strijd met de machtige Prins-bisschop, die als Soeverein over het Prinsbisdom Würzburg regeerde en in de Vesting Marienberg resideerde.

De strijd escaleerde in 1525 tijdens de Duitse Boerenoorlog, toen opstandige boeren zich verbonden met de burgers van Würzburg en zich gezamenlijk tegen de bisschop keerden.

De aanvoerders van de opstand, waaronder alle leden van de stadsraad, werden gevangengezet in de Marienberg. Ook Riemenschneider zat twee maanden gevangen en zou zijn gefolterd. Alle leden van de stadsraad kwamen weer vrij, ook Riemenschneider, maar hij raakte grote delen van zijn bezittingen kwijt. Hij verloor bovendien door de maatregelen van de nieuwe overheid zijn grote opdrachten en raakte snel in de vergetelheid.

De door Riemenschneider vervaardigde houten (veelal lindehout) en zandstenen beeldhouwwerken vallen op door de gezichtsuitdrukking (vaak met een 'naar binnen gekeerde blik') en door de rijke plooival van de gewaden. Enkele van zijn beelden zijn, naar men algemeen aanneemt, nooit beschilderd geweest (hoewel dit in die tijd wel gebruikelijk was) om de houtstructuur te tonen. Riemenschneider was de eerste belangrijke beeldhouwer die deze werkwijze toepaste.

De grootste collectie werken (81 stuks) van Riemenschneider bevindt zich in het Mainfränkisches Museum in Würzburg.