 |
| Kasteel Amstenrade |
Patrick Damiaens
Ornamentsnijder
Kasteel Amstenrade
Neoclassicistische Interieurs
Enige jaren geleden had ik de eer het Kasteel Amstenrade te mogen
bezoeken. Het Kasteel ligt in het dorpje Amstenrade in Nederlands
Zuid-Limburg (gelegen tussen Heerlen en Sittard).
Op dat moment werd het bewoond
door Gravin Leila Marchant et d'Ansembourg, een zeer charmante dame. De Familie
De Marchant et d'Ansembourg is sinds 1788 door vererving eigenaar van dit
prachtig neoclassicistische Kasteel.
Enkele jaren later kwam ik de gravin samen
met haar man tegen op één van de evenementen van de Prins en Prinses De Merode.
Ik vertelde de gravin over mijn blogs over houtsnijwerk en ornamentiek, en
maakte haar mijn wens kenbaar een blogitem over haar Kasteel met zijn
neoclassicistische interieurs en ornamentiek te publiceren, en dat mijn lezers
dit zeker zouden appreciëren.
De gravin en haar echtgenoot vonden het zeer
bijzonder dat het Kasteel op die manier in de schijnwerpers kwam te staan, en zegden
mij met alle plezier hun medewerking toe.
Nu is het dan zover.
Kasteel Amstenrade wordt beschouwd als een van de mooiste voorbeelden in
Nederland van de neoclassicistische stijl, ook wel Louis XVI-stijl genoemd.
Neoclassicistische Interieurs
Het neoclassicisme was aan het eind van de 18e en het begin van de 19e eeuw
een stroming in de kunst, waarin opnieuw de vermeende puurheid van de
klassieken werd nagestreefd. Men richtte zich daarbij met name op de
(bouw)kunst van de oude Grieken en Romeinen.
 |
| Kasteel Amstenrade, De Chinese Kamer |
Een stukje Geschiedenis
Het huidige Kasteel Amstenrade werd in het laatste kwart van de 18e eeuw
in opdracht van de Luikse bankier Nicolaas Willems gebouwd. Hij liet het verouderde 17de eeuwse kasteel afbreken
en de grachten dempen, maar de vierkante toren bleef onverwacht bewaard.
Willems was ook bouwheer van het Hôtel Willems in Luik, thans het fameuse Musée
d'Ansembourg. Nicolaas Willems was ongehuwd en overleed in 1788.
Hij liet al
zijn bezittingen na aan zijn nicht Marie Victoire De Hayme de Bomal, die was
gehuwd met Graaf Claude Romain De Marchant et d'Ansembourg. De Familie De
Marchant et d'Ansembourg is nog steeds eigenaar van dit domein. Leila van Lidth
de Jeude-gravin de Marchant et d'Ansembourg (geboren 1976) is samen met haar
man, de huidige bewooners .
Het Gebouw
Het ontwerp voor het nieuwe kasteel van de Luikse architect Barthélemy
Digneffe voorzag oorspronkelijk in een hoofdvleugel en twee zijvleugels die een
vierkant 'cour d'honneur' zouden omsluiten. Om onbekende redenen (of was het
door geldgebrek) werd het oorspronkelijke ontwerp niet geheel uitgevoerd. De
rechter vleugel en een tweede vierkante toren werden nooit gebouwd.
Het kasteel bestaat nu uit twee vleugels in een L-vorm. Beide vleugels
zijn met elkaar verbonden op de westhoek door de vierkante toren die was overgebleven
van het 17de-eeuwse kasteel.
Van de rechter vleugel zijn de ondergrondse fundamenten slechts ten dele
opgetrokken en deze zijn nu overdekt met grond.
Door het niet afbouwen van de rechtervleugel kreeg het gebouw een geheel
andere indeling dan oorspronkelijk door Digneffe bedoeld was. De grote hal in
de hoofdvleugel werd nu een zaal en in de zijvleugel werd de ontvangsthal centraal
geprojecteerd. Hierover later meer.
Het statige hoofdgebouw bestaat uit drie verdiepingen plus een
souterrain.
Het Interieur
Zowel Nicolaas Willems als Jean-Baptiste De Marchant et d'Ansembourg
maakten voor de interieurafwerking gebruik van ambachtslieden uit de omgeving
van Luik.
Daaronder waren de Peintre-décorateur De Lovinfosse en de Sculpteur
ornementale sur bois Francois De Tombay.
Veel decoratieve elementen en
decoraties, snijwerk zijn gebaseerd op de klassieke oudheid, zoals rozetten,
parellijsten, eierlijsten, trofeeën, vazen en acanthusbladmotieven.
Er werden lichte kleuren gebruikt, veel wit in combinatie met
pastelkleuren als lila, zeegroen en lichtblauw. Dit in combinatie met vergulde
lijsten en subtiel snijwerk.
De torensalon op de begane grond is een van de voornaamste vertrekken van
het kasteel.
Dit vertrek heeft nog de volledige neoclassicistische inrichting.
De geschilderde wandbespannigen en supraporten zijn vermoedelijk vervaardigd
door De Lovinfosse naar voorbeeld prenten van de Franse schilder Francois
Boucher.
 |
| Kasteel Amstenrade | De boiserie-salon |
Op de eerste verdieping in de hoofdvleugel bevindt zich mijns inziens
misschien wel het meest bijzondere vertrek van dit kasteel, de 'Chinese '
slaapkamer met alkoof. Deze kamer dankt haar naam aan de op rijstpapier geschilderde
'Chinese' taferelen op de wanden.
De omlijsting van de spiegels boven de
schoorsteenmantel in Lodewijk XVI-stijl is geïnspireerd
op de destijds in de mode zijnde Chinese architectuur-decoraties.
De laatste vertrekken zijn rond 1806 voltooid. De inrichting daarvan is
in vroege Empire-stijl die toen in opgang kwam.
De Salon
met trofeeën
------------------------------------------------------
 |
| Historische Interieurs | Kasteel Amstenrade |
De Salon met trofeeën is een grote zaal met eikenhouten lambrisering of
boiserie. Ook hier, zoals overal in het kasteel, hoge ramen met interieur-volets
en mooi parket.
De salon dankt haar naam aan de vier grote trofeeën, ware blikvangers, in
de salon. De thema’s in de trofeeën zijn Tuin, Wijnbouw en muziek.
Aan één zijde de marmeren schouwmantel en daar tegenover een schilderij
dat verwerkt is in de lambrisering.
Waarschijnlijk is deze lambrisering ooit geschilderd geweest, een
logische redenering aangezien de rest van het kasteel interieur nog in de
originele staat is, maar ook omdat er nog restanten van verf zichtbaar zijn
rond het snijwerk. Het neoclassicistische houtsnijwerk op de panelen is
omkaderd met vergulde eierlijsten of lijsten met acanthusmotieven.
 |
| Boiserie-salon (detail) | Amstenrade |
Na het verwijderen van de originele verf op de wandbetimmering-boiserie
heeft men het houtsnijwerk voorzien van een niet al te opvallende polychromie .
Op de smallere panelen is een festoen in hangende vorm of ‘cluster’ aangebracht
van fruit en groenten en dit hangende aan een lint.
Een Festoen
De 2 uiteinden of aanhechtingspunten zijn meestal in de vorm van een
rozet , knoop, lint of nagels. Ook wel, maar minder gebruikelijk , in de vorm
van gezichten of zelfs schedels.
Een festoen in de vorm van samengebonden eikenbladeren,
laurierbladeren, fruit of zelfs schelpdieren komt veel voor in de ornamentiek en decoratie.
DeVestibule
----------------
We zagen al dat door het niet
volledig uitvoeren van de plannen van architect Bartholomé Digneffe dat de
hoofdingang verplaatst werd naar de zijvleugel.
Hoewel niet dadelijk te herkennen,
zelf niet voor deskundigen, werd de ingang gesitueerd in een brede gang die als
verbindingsweg dient tussen verschillende salons en kamers.
Omwille dat deze
verbindingsfunctie van minder belang was dan de aanpalende salons was het
plafond van deze verbindingsweg of sas aanzienlijk lager. Om de uitstraling van
de ontvangsthal te verbeteren heeft een latere generatie in de eerste kwart van
de 20e eeuw het plafond met een goede meter laten verhogen.
 |
| De Vestibule | Kasteel Amstenrade |
De oorspronkelijke sas-vestibule is
voorzien van een wandbetimmering-lambrisering met neoclassicistisch
houtsnijwerk dat is geschilderd in wit en lichtblauwe tinten. Motieven van
classicistische aard , vazen, guirlandes, palmtakken, medaillons.
Het verhoogde plafond is versierd
met stuc-ornamenten in de zelfde stijl als de boiserie. In eerste oogopslag
gelijken de stuc-ornamenten erg veel op de andere, maar bij nauwkeurige
beschouwing wordt duidelijk dat de stuc-ornamenten niet époque zijn.
We willen eigenlijk maar enkele kamers bespreken in dit
blog-item. Misschien is uw nieuwsgierigheid gewekt om het allemaal zelf eens te
gaan bewonderen.
Rondleiding
Rondleidingen kunnen op aanvraag tegen een bescheiden
vergoeding georganiseerd worden voor groepen vanaf 10 tot 25 personen.
Voor meer dan 25 personen is een tweede gids nodig. In dit laatste geval, wordt de groep gesplitst en duurt de rondleiding 2
uur; iedere groep kan onder begeleiding van een gids van beide aspecten van het
landgoed genieten.
http://kasteelamstenrade.net
Het Park
Rondom het kasteel ligt een park van 11 hectare, aangelegd omstreeks
1815, met een grote variëteit aan bomen en een kunstmatige ruïne. Al is het
park aangelegd in Engelse landschapsstijl, de waterpartijen zijn er nooit
gekomen. Er zijn wel twee zichtassen.
Aan het einde van een van die
zichtassen werd in 1826 een grot gebouwd van mergel- en bakstenen, de Kloes. De
grot heeft aan elke kant een tunnel. Eén daarvan komt uit onder een rotsbrug.
De theekoepel met Corinthische pilasters is gebouwd in neoclassicistische stijl.
De koepel vormt één gebouw met de bakstenen oranjerie uit begin 1800.
Andere bijgebouwen zijn een koetshuis en een rentmeesterwoning.
 |
| Kasteel Amstenrade, Zicht uit de tuin |
WEBSITE: Kasteel Amstenrade
