 |
| Melsungen, Vakwerkhuizen en houtsnijwerk in Duitsland |
Waarom toch de wereld rondreizen als er dichtbij zoveel te
zien is? Reeds vele jaren neem ik een korte of een langere vakantie in
Duitsland. Door woonachtig te zijn in Limburg versta ik de taal gemakkelijker
en bovendien ben ik er zo met de wagen.
Wie geregeld het Duitse platteland doorkruist en de dorpjes en middelgrote steden bezoekt, zal het het groot aantal vakwerkhuizen direct zijn opgevallen. Ook de diversiteit aan landschappen, regio's en cultuur is er bijzonder groot, wat me steeds weer verbaast.
Overal ter wereld worden huizen met een houten constructie gebouwd, maar nergens op de wereld zijn er zoveel vakwerkhuizen gebouwd als in Duitsland, blijkbaar 2,5 miljoen stuks.
Vakwerkbouw was eeuwenlang erg populair
in een groot deel van Europa. Het was de goedkoopste manier van bouwen op
plekken waar hout, wilgentenen en leem in overvloed waren. In Duitsland zijn
zeer veel historische vakwerkgebouwen overgeleverd, met name in de lager
gelegen streken waar steen schaars is.
 |
| Neurenberg (Nürnberg) |
 |
| Rotenburg an der Fulda |
Elke regio in Duitsland heeft zo zijn eigen stijl in het
construeren en decoreren ( houtsnijwerk en ornamenten ) van vakwerkhuizen. In Nedersaksen domineren siervormen met veel
houtsnijwerk zoals zonneschijven, sierlatten, lijsten met figuren en
inschriften en wordt de Frankische en Allemanisch vakwerkbouw vooral gekenmerkt
door fantasievolle figuren.
Vakwerkgevels, kleine raampjes met roedeverdeling –
vakwerkhuizen hebben charme en zijn een sprekend voorbeeld van ecologisch en
esthetisch verantwoorde houtbouw.
De witte of kleurrijke gevels met de donkere balken zijn niet te missen fotogenieke objecten. Zij dateren vaak uit de 16e en 17e eeuw, maar sommige huizen zijn nog ouder, maar de techniek van het huizen bouwen met takken en leem is echter veel ouder en gaat terug naar de Steentijd rond 5000 v. Chr.
 |
| Spangenberg |
De Duitse Gotische en renaissance vakwerkbouw heeft een typische decoratieve stijl met vaak rijke versieringen en houtsnijwerk en een groots monumentaal aanzicht.
Er is een speciale Vakwerkroute in een aantal regio's, die loopt van aan de Elbe tot aan de Bodensee, waarbij je goed kan zien dat elke regio zijn eigen karakteristieke vakwerkstijl heeft. We hebben al een aantal van deze routes gedeeltelijk afgelegd. Er is een bijzonder praktisch website die deze routes in de kijker plaatst:
https://www.deutsche-fachwerkstrasse.de
Tal van feesten, markten en evenementen bieden de bezoekers
het hele jaar door afwisseling en inspiratie. Of u de Duitse Vakwerkroute nu
aflegt met de fiets, de auto, de camper of de trein, u zult in elk geval
ontdekken waarom vakwerk in Nedersaksen zo anders is dan aan de Bodensee.
 |
| Rothenburg ob der Tauber |
 |
| Rothenburg ob der Tauber |
Vakwerk is een bouwwijze om muren te maken, waarbij de dragende structuur uit houten balken bestaat. Het vakwerk bestaat uit een geraamte van horizontale en verticale balken met soms diagonale balken erin verwerkt.
Het bewerken van hout voor het skelet was een secuur werk met een
slim systeem van nummering om later op de bouwplaats op de juiste manier in
elkaar gezet te kunnen worden. De opvulling kan bestaan uit vlechtwerk van
tenen van wilg, eik, vuilboom of hazelaar dat bestreken is met een mengsel van
stro en leem.
Later werden ook bakstenen gebruikt als opvulling die al dan niet werden bepleisterd. Aanvankelijk bestond het dak uit stro totdat dakpannen in gebruik kwamen.
Het dak had een ruime oversteek zodat de kwetsbare muren zo
min mogelijk te lijden hadden van weersinvloeden. De onderkant van het
bouwwerk, waar toch regen tegenaan kon plenzen, werd bestreken met teer om de
werking van het water tegen te gaan.
Oorspronkelijk pasten vakwerkgevels onopvallend in het landschap door de kleur van de gebruikte leem. Later werden de wanden witgekalkt en staken ze sowieso af tegen het balkenwerk.
In veel gevallen werd
dat balkenwerk extra donker geverfd. Op veel plaatsen, vooral in de Eifel,
werden de balken zelfs zwart geschilderd en in andere delen van Duitsland
groen, blauw of een andere kleur om op deze manier nog meer contrast te krijgen
maar ook om hun regio identiteit te benadrukken.
 |
| BAMBERG |
 |
| Dinkelsbühl |
 |
| Limburg an der Lahn |
Een snijwerk in natte eik.
In 2020 had één van mijn cursisten me de vraag gesteld of hij in een stukje eikenhouten balk dat hij zelf zou meebrengen een geometrisch motief mocht snijden als oefening. Een voorstel waar ik geen probleem mee had. Ik sta steeds open voor wat betreft persoonlijke projecten, zolang deze maar realistisch zijn.
Cursist Bart Deroye is eigenaar van 'Houtwerken' en is
gespecialiseerd in het ontwerpen en de constructie van unieke houten
bijgebouwen, en wou op een originele manier en dit op een zichtbare plek zijn
creaties een signatuur meegeven zodat volgende generaties nog steeds een
origineel Bart Deroye bijgebouw met één oogopslag zouden herkennen.
Zijn website
In de cursus houtsnijden
Toen Bart Deroye op een donderdagavond de cursus binnenstapte met een blok eikenhout werd ik na een kort visueel onderzoek van het hout toch wat sceptisch en vertelde ik hem dat het geen lachertje zou worden om kwalitatief snijwerk te leveren in dit soort hout. Maar wat ik niet wist was dat deze eiken balken waarmee hij bijgebouwen maakt nog nat zijn. Het is dus niet de eik waar we normaal mee werken en het was voor mij een eerste ervaring hiermee te werken.
Nat eikenhout heeft zo zijn voor en nadelen. Het meest opvallende
zijn je handen: ze worden ontzettend snel en overvloedig paar-blauw. Het is een
reactie van je transpiratievocht (zweet) en het looizuur dat zich in eikenhout
bevindt. Met wat oxaalzuur kan je dit snel van je handen verwijderen. Of dit
verwijderen een gezonde werkwijze is weet ik niet.
Laat ook geen natte balk op de schaafmachine liggen: het laat er
roestplekken op achter. Ook niet vergeten je beitels proper te maken als je met
natte eik hebt gewerkt anders zullen ook deze roest gaan vertonen.
Een andere maar meer aangename ervaring is dat nat eikenhout zacht als boter is.
 |
| Een bijzonder geslaagd project van Bart Deroye |
 |
| Vakwerkhuizen en toepassing familiewapen |
