 |
| Detwang | St. Peter- und Paulkirche |
Het Riemenschneider retabel in Detwang
Detwang St. Peter- und Paulkirche
_____________________________________________________________________
____________________________________________________________
Hier volgt een blogitem over het houten
altaarretabel dat zich in de St. Peter- und Paulkirche in Detwang bevindt. Het
retabel is een creatie van de beeldensnijder Tilman Riemenschneider. Het stadje
Detwang ligt op een boogscheut van Rotenburg ob der Tauber, aan de Romantische
Strasse.
Rothenburg ob der Tauber
Ik ben al een aantal keren in het Duitse ‘Rothenburg ob der tauber’ geweest. Zonder twijfel is dit stadje het ‘ideaalbeeld’ dat staat voor de Duitse middeleeuwen. Deze toeristische trekpleister, gelegen aan de ‘Romantische Strasse’, ademt volop geschiedenis. Al wandelend word je geconfronteerd met haar rijke historie en prachtige gebouwen: schilderachtige vakwerkhuizen, de tand des tijds doorstaan en omgeven door een kilometers lange stadsmuur, gebouwd in 1350-1400.
Een klein gedeelte van de weergang van die stadsmuur leent zich uitstekend tot een wandeling. Hierbij passeer je langs 12 torens en 2 poorten, de Rödertor en de Würzburgtor.
Laat u uitnodigen voor een reis door het rijke verleden van deze stad. Misschien publiceer ik in de toekomst nog een interessant blogitem over de middeleeuwse ornamentiek zichtbaar in het straatbeeld. Voor meer info over Rothenburg ob der Tauber:
http://www.stedentipsvoortrips.nl/duitsland/rothenburgbb.htm
 |
| Zicht op 'Rothenburg ob der Tauber' vanuit de Burggarten. |
Detwang
We kijken vanuit de ‘Burggarten’ bewonderenswaardig naar de stadsmuur met
zijn vele torens en de daarachter pastelkleurige oude gevels en rode daken. Dit
romantische stadje toornt hoog boven de beboste en rotsachtige vallei van
Tauber uit. Aan de andere zijde van de Burggarten zien we in de verte een klein
kerkje. We kijken vanuit Rothenburg richting Würzburg, het eerstvolgende
gehucht op de Romantische Strasse.
Langs de weg naar Detwang zijn de groene graslanden en oude wijngaarden
overvloedig aanwezig in een gebied dat nu beschermd natuurgebied is. We komen
op regelmatige afstand muurtjes van gestapelde stenen tegen. Die werden vele
eeuwen lang door de boeren daar opeengestapeld bij het bewerken van hun akkers.
We komen aan in het gehucht Detwang dat gesticht is in 960. Het
Topplerschlössen (1388), de ambtswoning of het ‘weekendhuis’ van burgemeester
Toppler, die van 1373 tot 1408 burgemeester van Rothenburg ob der Tauber was,
is een van de blikvangers. Maar de St. Peter- und Paulkirche uit omstreeks 1170
is toch wel dé blikvanger. Ik heb zelden zo’n mooie én intacte romaanse kerk
gezien. Het sfeervolle interieur is ook erg in trek bij het huwelijksplechtigheden.
Altaarretabel
Er heerst een rustgevende stilte bij het betreden van de ommuurde tuin en
het aangrenzende kerkhof van de St. Peter- und Paulkirche, een Evangelisch-Lutherse
en romaanse kerk. Geen massatoerisme zoals in Rothenburg. Enkel wij en een paar
Nederlanders die net na ons met de fiets zijn aangekomen, en die net als wij de
intentie hebben om een bezoek te brengen aan dit prachtige gebouw.
Wanneer we de kerk betreden, is het even aanpassen aan het weinige
natuurlijke licht dat er aanwezig is. Een oude dame aan een tafeltje vraagt ons
een kleine bijdrage, 1,5 euro, “ter conservatie van de kunstwerken”. Ik heb er
helemaal geen moeite mee, maar achter ons maken de Nederlands rechtsomkeer
wanneer ze vernemen dat er een toegangsprijs is.
Dus zijn we helemaal alleen gedurende ons hele bezoek. Bij het betreden van het middenschip valt al dadelijk het altaarretabel op in de koorsluiting of absis. “U mag gerust foto’s nemen hoor”, fluistert de oude dame ons nog na. Dat hebben we ons geen twee keer laten zeggen!
Dus zijn we helemaal alleen gedurende ons hele bezoek. Bij het betreden van het middenschip valt al dadelijk het altaarretabel op in de koorsluiting of absis. “U mag gerust foto’s nemen hoor”, fluistert de oude dame ons nog na. Dat hebben we ons geen twee keer laten zeggen!
De St. Peter- und Paulkirche in Detwang met zijn 1000-jarige geschiedenis
heeft een aantal opmerkelijke kunstschatten in haar bezit, zoals het
altaarretabel, gemaakt door Tilman Riemenschneider, en een kostbaar
reliekschrijn van rond 1050.
Het sobere interieur heeft als blikvanger een
centraal retabel uit omstreeks 1510 en twee zijaltaren (polychromie) uit een
latere periode. De sfeer en het karakter van het interieur creëren bij de
bezoeker een gevoel van een ‘toevluchtsoord’, een plaats van bezinning. Maar
dat gevoel heb je nogal snel in romaanse kerken waar het natuurlijk licht met mondjesmaat
binnenkomt.
 |
| Rechter zijaltaar (polychromie) | Detwang |
Het centrale altaarstuk is slechts fragmentarisch bewaard gebleven.
Centraal staat de beeltenis van de kruisiging van Jezus, de blikvanger van de
hele compositie.
De oorsprong ervan is niet gedocumenteerd, maar het blijkt afkomstig te zijn uit een kerk in Rothenburg ob der Tauber, nog geen 2 kilometer verderop. Misschien van de afgebroken Michael kapel of uit de Dominicaanse kerk. Vanwege de nauwe stilistische herkenbaarheid wordt dit werk toegeschreven aan het werk van Tilman Riemenschneider en zijn atelier. De sculpturale versiering dateert van ongeveer 1505-1508 en werd dus gemaakt rond dezelfde tijd als het Maria retabel in Greglingen. Greglingen ligt ook op de ‘Romantische Strasse’, 16 kilometer verder richting Würzburg.
De oorsprong ervan is niet gedocumenteerd, maar het blijkt afkomstig te zijn uit een kerk in Rothenburg ob der Tauber, nog geen 2 kilometer verderop. Misschien van de afgebroken Michael kapel of uit de Dominicaanse kerk. Vanwege de nauwe stilistische herkenbaarheid wordt dit werk toegeschreven aan het werk van Tilman Riemenschneider en zijn atelier. De sculpturale versiering dateert van ongeveer 1505-1508 en werd dus gemaakt rond dezelfde tijd als het Maria retabel in Greglingen. Greglingen ligt ook op de ‘Romantische Strasse’, 16 kilometer verder richting Würzburg.
Het retabel van Detwang is niet al te groot, maar zoals altijd
fantastisch gesneden, waarschijnlijk in lindehout. De stijl,
gelaatsuitdrukkingen, afwerking, sfeer, rijke plooival van de gewaden, zijn
allemaal elementen die verwijzen naar het atelier van Tilman Riemenschneider.
Van april tot oktober
8.30-12 uur en van 13.30-17 uur
(1. Juni tot 14. September: tot 18 uur)
Maandag Gesloten, inkom 1,5 Euro
 |
| Detwang | Het Heilig Kruis-altaar (omstreeks 1510) |
Tilman Riemenschneider
__________________
Tilman riemenschneider, geboren in Heiligenstadt, circa
1460 en gestorven in Würzburg op 7 juli 1531 was een van de belangrijkste
Duitse houtsnijders en beeldhouwers van de laatgotiek en de vroege Renaissance.
Tilman Riemenschneider werd geboren tussen 1459 en 1462
in Heiligenstadt in het district Eichsfeld (Thüringen).
Hij bracht zijn jeugd door in Osterode, waar zijn vader werkzaam was als muntmeester. Omstreeks 1473 ontving Tilman Riemenschneider een beeldhouw- en houtsnijwerkopleiding, vermoedelijk in Straatsburg en Ulm. Veel is over deze periode in zijn leven niet bekend, maar hij maakte waarschijnlijk kennis met de kunst van de etser Martin Schongauer, wiens werk hem later vaak tot voorbeeld diende.
Hij bracht zijn jeugd door in Osterode, waar zijn vader werkzaam was als muntmeester. Omstreeks 1473 ontving Tilman Riemenschneider een beeldhouw- en houtsnijwerkopleiding, vermoedelijk in Straatsburg en Ulm. Veel is over deze periode in zijn leven niet bekend, maar hij maakte waarschijnlijk kennis met de kunst van de etser Martin Schongauer, wiens werk hem later vaak tot voorbeeld diende.
Op 7 december 1483 lukte het Riemenschneider uiteindelijk
in Würzburg als gezel in het Sint-Lucasgilde, het gilde der schilders,
beeldhouwers en glazeniers, opgenomen te worden. Zijn meesterbrief ontving hij
na zijn huwelijk met de weduwe van een goudsmid op 28 februari 1485. Omstreeks
1500 had hij als kunstenaar een uitstekende reputatie verworven en kon zich een
welvarende burger noemen.
Hij bezat in Würzburg meerdere huizen, landerijen,
een eigen wijngaard en een florerend atelier. Hij had vele, soms ook begaafde,
gezellen in dienst.
 |
| Het Riemenschneider retabel in Detwang |
In 1504 werd Tilman Riemenschneider tot raadslid benoemd,
welke functie hij gedurende twintig jaar bekleedde. Door dit openbare ambt
groeide niet alleen zijn maatschappelijke aanzien, doch verwierf hij ook
lucratieve opdrachten. Van 1520 tot 1524 was hij zelfs enkele jaren burgemeester.
Omstreeks deze tijd waarde de geest van de Reformatie door het land, hetgeen
ook vele burgers van Würzburg aansprak. De stadsraad voerde gedurende langere
tijd politieke strijd met de machtige Prins-bisschop, die als Soeverein over
het Prinsbisdom Würzburg regeerde en in de Vesting Marienberg
resideerde.
De strijd escaleerde in 1525 tijdens de Duitse
Boerenoorlog, toen opstandige boeren zich verbonden met de burgers van Würzburg
en zich gezamenlijk tegen de bisschop keerden.
De aanvoerders van de opstand, waaronder alle leden van
de stadsraad, werden gevangengezet in de Marienberg. Ook Riemenschneider zat
twee maanden gevangen en zou zijn gefolterd. Alle leden van de stadsraad kwamen
weer vrij, ook Riemenschneider, maar hij raakte grote delen van zijn bezittingen
kwijt. Hij verloor bovendien door de maatregelen van de nieuwe overheid zijn
grote opdrachten en raakte snel in de vergetelheid.
De door Riemenschneider vervaardigde houten (veelal
lindehout) en zandstenen beeldhouwwerken vallen op door de gezichtsuitdrukking
(vaak met een 'naar binnen gekeerde blik') en door de rijke plooival van de
gewaden. Enkele van zijn beelden zijn, naar men algemeen aanneemt, nooit
beschilderd geweest (hoewel dit in die tijd wel gebruikelijk was) om de
houtstructuur te tonen. Riemenschneider was de eerste belangrijke beeldhouwer
die deze werkwijze toepaste.
De grootste collectie werken (81 stuks) van
Riemenschneider bevindt zich in het Mainfränkisches Museum in Würzburg.
Dit zijn nog een aantal detailopnames van dit bijzonder mooi retabel
_________________________________________________________________
_________________________________________________________
 |
| Het Riemenschneider retabel in Detwang |
 |
| Het Riemenschneider retabel in Detwang |
