Jean Pierre Putman | Een Luikse houtsnijder uit de 18de eeuw | Subliem verfijnd houtsnijwerk | TEFAF 2022

Jean-Pierre Putman |
Een Luikse houtsnijder uit de 18de eeuw 

 

Jean-Pierre Putman | Een Luikse houtsnijder uit de 18de eeuw
 
Subliem verfijnd houtsnijwerk

In de maand april van 2022 werd ik gecontacteerd door Dhr. Bertrand Gautier van de kunstgalerie Talabardon et Gautier uit Parijs, met de vraag of ik interesse had voor een restauratie van een aantal paneeltjes van de houtsnijders Aubert Parent en Jean-Pierre Putman.

Restauraties zijn niet echt mijn specialisatie, zeker niet als het om topantiek gaat, de onwetendheid van hoe technieken en producten toepassen kunnen deze kunstwerken grote schade berokkenen, het restaureren van zulke voorwerpen is weggelegd voor vaklui die een gecertificeerde opleiding achter de rug hebben. Ik heb dus vriendelijk bedankt voor de eer, ik was al erg aangenaam verrast dat een gerenommeerde kunstgalerie uit Parijs interesse had in mijn beperkte vakmanschap en kennis wat houtsnijwerk betreft.

Om de goede man in Parijs toch op weg te helpen om de juiste mensen te vinden, nam ik al snel contact op met één van mijn cursisten die mij  naar Charles Indekeu verwees, Emeritus docent houtconservatie aan de Universiteit van Antwerpen.

Hij zei me dat dit zeer belangrijke kunstwerken van museale kwaliteit waren, net wat ik ook reeds dacht. En dat het best door een professionele restaurator behandeld moest worden. Behalve kleine lacunes zag hij  geen ernstige degradatie maar de kunstvoorwerpen moeten toch eerst onderzocht worden.

"Het object moet in hoofdzaak droog gereinigd worden" vermoede hij. Hij gaf me een aantal adressen zoals de opleiding restauratietechnieken in Parijs en België, deze heb ik dan ook netjes doorgestuurd aan Dhr. Gautier in Parijs. Maar ondertussen had de goede man reeds een restaurateur in de buurt van Parijs gevonden die deze taak op zich zou nemen.

Dhr. Gautier zei dat de snijwerkjes te zien zouden zijn op zijn stand "Talabardon et Gautier" op de kunstbeurs TEFAF 2022 in Maastricht. Sinds 1989 heb ik misschien een 5-tal edities moeten missen van dit topevenement, maar de snijwerkjes van Putman en Parent waren voor mij een persoonlijke meerwaarde, dat de 2022 editie zeker niet mocht overslaan. Want het zal waarschijnlijk de eerste en laatste keer zijn dat ik van deze objecten kan genieten voordat ze ergens in een prive kunstcollectie terechtkomen. 

(Eén van de volgende publicaties zal ik aandacht schenken aan de twee Aubert Parent snijwerkjes)

Een Luikse houtsnijder
JEAN-PİERRE PUTMAN , (Liège, 1764 – Paris, 1793)

Dit subliem snijwerk van Jean-Pierre Putman is een technisch hoogstandje dat een vaas met revolutionaire allegorieën voorstelt. Als Putman vandaag niet zo bekend is, komt dat omdat hij op jonge leeftijd stierf en zijn werken zeldzaam zijn. 

Ter info :Een andere trofee van zijn hand hangt in Luik, in het Curtius Museum, en dit op een plaats waar het snijwerk niet tot zijn recht komt, en ook hier vertoont het snijwerk lichte beschadiging en is dringend aan verfrissing toe.

Jean-Pierre Putman houtsnijwerk | Curtius Museum Luik

In 1781 begon hij zijn carrière op 16-jarige leeftijd met het tentoonstellen van gebeeldhouwde panelen van vazen of muziektrofeeën in de *Maatschappij van Emulatie van Luik (Société Libre d'emulatie) 

(*De Société Libre d'Emulation de Liège  werd in 1779 opgericht , door François-Charles de Velbrück , Prins-bisschop van Luik , om de kunsten, letteren en wetenschappen te promoten)

Zo werd hij bekend door deze nieuwe trend van houten panelen-trofeen die zich rond 1745-1775 in Luik verspreidde in concurrentie met stucadoors, geïnspireerd door de Franse decoratie. Dit is misschien de reden waarom Putman zich rond 1784 in Parijs vestigde. 

Zijn eerste deelname aan de Parijse Salon is in 1793, het jaar van zijn zeer vroege dood. Deze bloemenvaas met revolutionaire allegorieën, gedateerd 1790, toont een vaas met een versiering van Lictorenbundel (Faces) en militaire helm, symbool van Gerechtigheid, omringd door twee medaillons van de Republiek en het Offer in het midden, de allegorie van Handel, symbool van vrede, onder de gelaatstrekken van een vrouw met cornucopia rechts, en de allegorie van Oorlog onder de gelaatstrekken van Minerva links. 

Op het hoofdgestel bevinden zich vier medaillons (Benjamin Franklin, Voltaire en Rousseau), portretten van persoonlijkheden die verwijzen naar vrijheid en gelijkheid. Onder het hoofdgestel worden vier leeuwen verpletterd door het gewicht van de Republiek en de Vrijheid. Dit beeld is duidelijk een verwijzing naar het Perroen van Luik, een beroemd Renaissance monument van de stad, symbool van vrijheid, dat Putman zeker kende. 

Het subliem snijwerk toont ook een leeg medaillon zonder portret. We kunnen veronderstellen dat Putman in 1790 Mirabeau zou hebben gebeeldhouwd als een belangrijke figuur van de Revolutie, maar het schandaal van het ijzeren kabinet in 1792, waarbij aan het licht kwam dat Mirabeau (brieven) uitwisselde met Lodewijk XVI, heeft Putman mogelijk doen besluiten om het portret niet te snijden op de plaats die voorzien was.

Hier een aantal detail opnames van het subliem snijwerk

 van Jean-Pierre Putman uit Luik.

_____________________________

Jean-Pierre Putman | Een Luikse houtsnijder uit de 18de eeuw |
Subliem verfijnt houtsnijwerk

Herkomst en geschiedenis:

JEAN-PİERRE PUTMAN (Liège, 1764 – Paris, 1793)

Bloemenvaas met Revolutionaire Allegorieën, gesneden reliëf in lindehout.

Afmetingen 54.9 cm x 37.7 cm

Gesigneerd en dateerd, Fecit. Putman. sculp. 1790.

Herkomst:

- Edward Joseph, art dealer;

- his sale, London, Christie, Manson & Woods, May 6 and following days, 1890, lot 171;

- The Connoiseur Gallery, London, in 1905;

- William Frederick Barton Massey-Mainwaring (1845-1907), politician and collector, London;

- his sale after his death, London, Christie, Manson & Woods, March 11-16 and 18, 1907, lot 230.

Tentoonstelling :

Probably Paris, Salon of 1793, n°26 (« Un Vase de fleurs. Bas-relief. 2 pieds de haut, sur 18 pouces

de large ») or n° 382 (« Un Cadre contenant un Vase de fleurs. Bas-relief en bois »).

Literatuur:

The Burlington Magazine for Connoisseurs, vol. 7, n°26 (May 1905), preliminary pages, repr.

The photograph credit is : 

Talabardon & Gautier, Paris / Guillaume Benoit.

https://www.patrickdamiaens.info

Sint-Pauluskerk in Antwerpen | Barok koorgestoelte en biechtstoelen | Kloosterkerk Dominicanen | Peter Verbruggen, Houtbeeldhouwer

Sint-Pauluskerk in Antwerpen

Sint-Pauluskerk in Antwerpen

Voormalige Kloosterkerk van de Dominicanen

_______________________________

   

Niet zo ver van de Schelde gelegen, aan de Veemarkt, torent de Sint-Pauluskerk hoog boven de aanpalende huizen uit. Deze voormalige Gotische kloosterkerk van de Dominicanen heeft een prachtig barok kerkinterieur.

Een streling voor het oog: de prachtige barokaltaren, het sublieme meubilair, het belangrijke orgel, de 200 beelden en meer dan 50 schilderijen van onder meer , Jordaens, Rubens, Teniers, Van Dyck... al dit moois bezorgen de Sint-Pauluskerk van Antwerpen haar unieke uitstraling en de calvarietuin pal naast de ingang gelegen lijkt een beeldfragment uit een epische film over Christus' lijden en verrijzenis.

Het Antwerpse dominicanenklooster,
gravure (vóór 1659), detail: de kerk

Ingang van de St-Pauluskerk Antwerpen aan de Veemarkt

Plattegrond Sint-Pauluskerk Antwerpen

De voorgevel vertoont renaissancekenmerken. Domien de Waghemakere en Rombout de Drijvere zijn de vermoedelijke architecten van de kerk. Na een brand in 1679 werd een barokke toren toegevoegd. Het interieur is eveneens voor het grootste deel in barokke stijl.

Tussen 1699 en 1747 werd naast de Sint-Pauluskerk een Calvarieberg opgericht als "levend theater", in een tuin versierd met talrijke beelden op sokkels langs een pad dat tot de heuvel leidt waar het kruis is geplaatst.

Na de sluiting van het klooster door de Fransen in 1796 werd de kerk door de stad aangekocht en bestemd als parochiekerk.

In 1968 werd de kerk door brand zwaar beschadigd; omwonenden, voor een groot deel parochianen, wisten een groot deel van de kunstwerken in de nacht uit het interieur te redden. De restauratie van de kerk liet hierna lang op zich wachten; pas na twintig jaar kreeg het gebouw weer een dak.

Kunstwerken in de kerk

Onder de talloze kunstwerken in de kerk bevinden zich werken van belangrijke Antwerpse kunstenaars zoals de schilders Abraham van Diepenbeeck, Peter Paul Rubens, Antoon van Dyck en Jacob Jordaens en de beeldhouwer Artus Quellinus. Het 17e-eeuwse orgel geldt als een van de belangrijkste orgels van België. 

In 1620 schonk Peter Paul Rubens het schilderij Madonna van de rozenkrans van Caravaggio (schilder) als altaarstuk aan de kerk. In 1781 werd dit schilderij door keizer Jozef II opgeëist om het toe te voegen aan zijn kunstverzameling. Nu is het te bewonderen in het Kunsthistorisches Museum van Wenen. In de Antwerpse Sint-Pauluskerk hangt tegenwoordig een kopie ervan van de hand van de directeur van de Antwerpse Academie. Caravaggio's werk, eens een vorstelijke schenking van Rubens aan Antwerpen verwerd tot een object van roofkunst door de toenmalige Oostenrijkse bezetter.

De Calvarietuin

Sint-Pauluskerk Antwerpen | Calvarietuin

Nog vóór 1699 maakt Willem I Kerricx de ontwerptekening voor de ‘berg’, maar de realisatie van het hele project neemt bijna een halve eeuw in beslag. Tot in 1741 doet men hiervoor een beroep op verscheidene Antwerpse barokbeeldhouwers, onder wie Jan Claudius De Cock, Willem I Kerricx en Willem-Ignatius Kerricx, Jan Pieter I van Baurscheit, Michiel I van der Voort en Alexander Van Papenhoven.

De dominerende calvarieberg mag dan al zijn naam lenen aan de hele tuin van dit voormalige kerkhof, in feite is het ook een Verrijzenistuin, aangezien Jezus’ heropstanding ‘in levende lijve’ in beeld wordt gebracht door Zijn ontmoeting met Maria Magdalena in de tuin! Bovendien voorspellen de profeten Jezus’ lijden én Zijn heropstanding.

Binnen in de Sint-Pauluskerk. 

Sint-Pauluskerk in Antwerpen |
Barok koorgestoelte en biechtstoelen

Epitaaf van de Soeten Naem

(Door Artus Quellinus de Oude)

Epitaaf van de Soeten Naem

(Door Artus Quellinus de Oude)

Hoogkoor, koorgestoelte

Biechtstoel met 'Het Laatste Oordeel'

Het meest representatieve werk van de Antwerpse laat-barok. Kerkmeubel van een onovertroffen vakmanschap. De beelden schijnen vrij te staan en hebben geen dragende functie. De structuur van het meubel verdwijnt achter de dramatische opstelling van de beeldengroep. De personages nemen intens deel aan de actie.

Boven: rechtsprekende Christus met de sleutels van het rechtsgezag. Links Albertus Magnus met in de linkerhand een open boek dat op zijn leraarschap duidt. De rechterhand maakt een retorisch gebaar als van een prediker. Albertus is gekleed in rochetta, met stola, borstkruis en koorkap, liturgisch voorgeschreven bij een kerkwijding.

Rechts staat Rosa van Lima met Jezuskind. De dominicaanse orde is als het ware een multinational, vertegenwoordigd door zowel heiligen van de oude wereld (Albertus van Keulen) als van de nieuwe wereld (Rosa van Lima)

Engel met lam (zachtmoedigheid) en kaatsbal (nederigheid) vertrapt de aardse lauwerkrans.

Engel met boetekleed, sluier en geselroede (boetvaardigheid), aan zijn voet een pelikaan met jongen symbool van de eucharistie.

Er zijn bovendien 6 medaillons met boetefiguren:

Links: koning David, Maria van Egypte, de Samaritaanse vrouw

Rechts: Maria Magdalena, de Heilige Dismas (de goede moordenaar) en de Verloren Zoon.

Barok kerkmeubilair | Biechtstoel "Het Laatste Oordeel",  Antwerpen

Sint-Pauluskerk in Antwerpen

Sint-Pauluskerk in Antwerpen |  Albertus Magnus

De Verloren zoon | Biechtstoel Sint-Pauluskerk Antwerpen

Een aantal impressies van de Sint-Pauluskerk in Antwerpen

https://www.patrickdamiaens.nl