Vakwerkhuizen met houtsnijwerk | Houtsnijwerk bijgebouwen | Ornamenten en snijwerk aanbrengen op houten bijgebouwen | Houtwerken van Bart Deroye

Melsungen, Vakwerkhuizen en houtsnijwerk in Duitsland

Duitse vakwerkgevels

Vakwerkhuizen met houtsnijwerk

Waarom toch de wereld rondreizen als er dichtbij zoveel te zien is? Reeds vele jaren neem ik een korte of een langere vakantie in Duitsland. Door woonachtig te zijn in Limburg versta ik de taal gemakkelijker en bovendien ben ik er zo met de wagen.

Wie geregeld het Duitse platteland doorkruist en de dorpjes en middelgrote steden bezoekt, zal het het groot aantal vakwerkhuizen  direct zijn opgevallen. Ook de diversiteit aan landschappen, regio's en cultuur is er bijzonder groot, wat me steeds weer verbaast. 

Overal ter wereld worden huizen met een houten constructie gebouwd, maar nergens op de wereld zijn er zoveel vakwerkhuizen gebouwd als in Duitsland, blijkbaar 2,5 miljoen stuks. 

Vakwerkbouw was eeuwenlang erg populair in een groot deel van Europa. Het was de goedkoopste manier van bouwen op plekken waar hout, wilgentenen en leem in overvloed waren. In Duitsland zijn zeer veel historische vakwerkgebouwen overgeleverd, met name in de lager gelegen streken waar steen schaars is.

Neurenberg (Nürnberg)

Rotenburg an der Fulda

Elke regio in Duitsland heeft zo zijn eigen stijl in het construeren en decoreren ( houtsnijwerk en ornamenten ) van vakwerkhuizen.  In Nedersaksen domineren siervormen met veel houtsnijwerk zoals zonneschijven, sierlatten, lijsten met figuren en inschriften en wordt de Frankische en Allemanisch vakwerkbouw vooral gekenmerkt door fantasievolle figuren.

Vakwerkgevels, kleine raampjes met roedeverdeling – vakwerkhuizen hebben charme en zijn een sprekend voorbeeld van ecologisch en esthetisch verantwoorde houtbouw.

Zoals ik reeds vermeldde: het Duitse vakwerklandschap is rijk aan stijlen, vormen en kleuren, maar toch steeds met regionale herkenbaarheid. Wie de Duitse Vakwerkroute met zijn idyllische landschappen en romantische stadjes volgt, maakt onderweg kennis met alle facetten van de Duitse vakwerkkunst: veel huizen en boerderijen in  de kleine en iets grotere steden zijn opgetrokken volgens deze zeer oude bouwwijze. 

De witte of kleurrijke gevels met de donkere balken zijn niet te missen fotogenieke objecten. Zij dateren vaak uit de 16e en 17e eeuw, maar sommige huizen zijn nog ouder, maar de techniek van het huizen bouwen met takken en leem is echter veel ouder en gaat terug naar de Steentijd rond 5000 v. Chr.

Spangenberg

De Duitse Gotische en renaissance vakwerkbouw heeft een typische decoratieve stijl met vaak rijke versieringen en houtsnijwerk en een groots monumentaal aanzicht.

Er is een speciale Vakwerkroute in een aantal regio's, die loopt van aan de Elbe tot aan de Bodensee, waarbij je goed kan zien dat elke regio zijn eigen karakteristieke vakwerkstijl heeft. We hebben al een aantal van deze routes gedeeltelijk afgelegd. Er is een bijzonder praktisch website die deze routes in de kijker plaatst: 

 https://www.deutsche-fachwerkstrasse.de

Tal van feesten, markten en evenementen bieden de bezoekers het hele jaar door afwisseling en inspiratie. Of u de Duitse Vakwerkroute nu aflegt met de fiets, de auto, de camper of de trein, u zult in elk geval ontdekken waarom vakwerk in Nedersaksen zo anders is dan aan de Bodensee.

 

Rothenburg ob der Tauber

Rothenburg ob der Tauber

Vakwerk is een bouwwijze om muren te maken, waarbij de dragende structuur uit houten balken bestaat. Het vakwerk bestaat uit een geraamte van horizontale en verticale balken met soms diagonale balken erin verwerkt. 

Het bewerken van hout voor het skelet was een secuur werk met een slim systeem van nummering om later op de bouwplaats op de juiste manier in elkaar gezet te kunnen worden. De opvulling kan bestaan uit vlechtwerk van tenen van wilg, eik, vuilboom of hazelaar dat bestreken is met een mengsel van stro en leem.

Later werden ook bakstenen gebruikt als opvulling die al dan niet werden bepleisterd. Aanvankelijk bestond het dak uit stro totdat dakpannen in gebruik kwamen. 

Het dak had een ruime oversteek zodat de kwetsbare muren zo min mogelijk te lijden hadden van weersinvloeden. De onderkant van het bouwwerk, waar toch regen tegenaan kon plenzen, werd bestreken met teer om de werking van het water tegen te gaan.

Oorspronkelijk pasten vakwerkgevels onopvallend in het landschap door de kleur van de gebruikte leem. Later werden de wanden witgekalkt en staken ze sowieso af tegen het balkenwerk. 

In veel gevallen werd dat balkenwerk extra donker geverfd. Op veel plaatsen, vooral in de Eifel, werden de balken zelfs zwart geschilderd en in andere delen van Duitsland groen, blauw of een andere kleur om op deze manier nog meer contrast te krijgen maar ook om hun regio identiteit te benadrukken.

BAMBERG

Dinkelsbühl

Limburg an der Lahn

Een snijwerk in natte eik.

In 2020 had één van mijn cursisten me de vraag gesteld of hij in een stukje eikenhouten balk dat hij zelf zou meebrengen een geometrisch motief mocht snijden als oefening. Een voorstel waar ik geen probleem mee had. Ik sta steeds open voor wat betreft persoonlijke projecten, zolang deze maar realistisch zijn.

Cursist Bart Deroye is eigenaar van 'Houtwerken' en is gespecialiseerd in het ontwerpen en de constructie van unieke houten bijgebouwen, en wou op een originele manier en dit op een zichtbare plek zijn creaties een signatuur meegeven zodat volgende generaties nog steeds een origineel Bart Deroye bijgebouw met één oogopslag zouden herkennen.

Zijn website  

https://db-houtwerken.be

 

In de cursus houtsnijden

Toen Bart Deroye op een donderdagavond de cursus binnenstapte met een blok eikenhout werd ik  na een kort visueel onderzoek van het hout toch wat sceptisch  en vertelde ik hem dat het geen lachertje zou worden om  kwalitatief snijwerk te leveren in dit soort hout. Maar wat ik niet wist was dat deze eiken balken waarmee hij bijgebouwen maakt nog nat zijn. Het is  dus niet de eik waar we normaal mee werken en het was voor mij een eerste ervaring hiermee te werken.

Nat eikenhout heeft zo zijn voor en nadelen. Het meest opvallende zijn je handen: ze worden ontzettend snel en overvloedig paar-blauw. Het is een reactie van je transpiratievocht (zweet) en het looizuur dat zich in eikenhout bevindt. Met wat oxaalzuur kan je dit snel van je handen verwijderen. Of dit verwijderen een gezonde werkwijze is weet ik niet.

Laat ook geen natte balk op de schaafmachine liggen: het laat er roestplekken op achter. Ook niet vergeten je beitels proper te maken als je met natte eik hebt gewerkt anders zullen ook deze roest gaan vertonen.

 

 Een andere maar meer aangename ervaring is dat nat eikenhout zacht als boter is.

De verschillende stadia van bewerkingen.

______________________________

___________ Bart Deroye aan het werk

Een bijzonder geslaagd project van Bart Deroye 

Hieronder:

Een aantal detail opnames van houtsnijwerk, ornamenten en beeldhouwwerk, toepassingen op vakwerkhuizen.

Vakwerkhuizen en toepassing familiewapen

https://www.patrickdamiaens.nl