Orde van het Heilig Kruis, Kruisheren | Een Rococo kerkinterieur | Kruisherenkerk in het historisch centrum van MAASEIK

Kruisherenkerk in Maaseik | Een rococo kerkinterieur

Orde van het Heilig Kruis, Kruisheren 

De Kruisherenkerk in het historisch centrum van MAASEIK

Een Rococo kerkinterieur

_________________________

____________________

De Kruisherenkerk van Maaseik, gelegen in de Bosstraat

We hebben al veel blogitems geweid aan bijzonder mooie en interessante museumcollecties, kastelen en religieuze gebouwen maar dit voornamelijk in het buitenland. In dit blogitem zoeken we het wat korter bij huis. Namelijk in mijn eigen geboortestad, Maaseik. In het historische centrum bezoeken we de Kruisherenkerk of de Sint-Jacobskerk, gelegen in de Bosstraat. Het heeft één van de mooiste rococo kerkinterieurs van de Provincie Limburg.

De Orde van het Heilige Kruis

De orde van het Heilig Kruis ontstond in de eerste helft van de dertiende eeuw. De kruisbroeders, zoals de eerste kruisheren zich noemden, trokken predikend rond en waar zij een tijdje verblijf hielden, ontstond een kleine religieuze gemeenschap. De meeste van die gemeenschappen verdwenen spoedig na hun ontstaan. 
Maar in het Prinsdom Luik, waar al geruime tijd een bijzondere devotie tot het Heilig Kruis bestond, slaagden enkele gemeenschappen erin om te overleven. Zij vestigden zich op de rand van een stad en/of onderhielden contacten met de edelen die landerijen bezaten langs de handelsroutes. Die edelen bouwden een kapel voor zichzelf en een hospitaal voor reizigers en pelgrims. Zij waren op zoek nar priesters voor de eredienst en de hospitaalzorg. 
In 1248 besloot een aantal gemeenschappen van kruisbroeders om samen één orde van regulaire kanunniken te worden. De paus keurde in datzelfde jaar de oprichting goed. Zo ontstond de Orde van het Heilige Kruis. 
Op het einde van de dertiende eeuw telde de orde heel wat kloosters in het prinsbisdom Luik en ook daarbuiten, met name in Frankrijk, Duitsland, 'België', 'Nederland', en Engeland. De verwerving van een aantal privileges verstevigde de rechtspositie van de orde, waarin het klooster van Hoei zich langzaam maar zeker tot hoofdkwartier opwerkte.

Deur met rocaille ornamenten | Kruisherenkerk Maaseik

Bouw van de huidige kerk
Aan de vooravond van de Franse revolutie waren in Maaseik stichtingen van zes religieuze orden. Hun kloosters lagen binnen de wallen, maar niet in het centrum: zij lagen aan de rand, dicht bij de poorten. op die wijze ging elk klooster zijn buurt bepalen. De kloosterkerken hadden geen toren, wel een dakruiter: een torentje met een klokje erin was voldoende voor het klooster en de buurtbewoners. De Kruisherenkerk of Sint-Jacobskerk bezit nog steeds een dergelijke dakruiter. Van buiten maakt deze kerk een inspiratieloze indruk. Ze zit geprangd tussen  de huizenblokken, liggende aan  op de rooilijn, en opgenomen in de straatwand. 
De kerk bezit een getoogd portaal in een rechthoekige geblokte omlijsting van kalksteen, voorzien van een sluitsteen en een geprofileerde druipsteen. op de sluitsteen staat het jaardicht of Chronogram 'In CrUCe MUnDI saLUs'  (in het kruis ligt het heil van de wereld). 

Ingang Kruisherenkerk via de Bosstraat

'In CrUCe MUnDI saLUs'

Wat is een Chronogram of jaardicht?  Meer info in dit blogitem:
LINK : CHRONOGRAM



In 1767 werd deze Sin-Jacobskerk gebouwd in opdracht van prior Johannes Henricus Vossen ( †1770) . De nieuwe kerk verving de oude Sint-Jacobskapel, een laatgotisch bouwwerk dat werd afgebroken. Die oude kapel werd beschreven in 'Les Délices du Pays de Liége' in 1740: "De kerk is schoon en aantrekkelijk, hoewel in oude stijl en eindigt op een rond gewelf dat ondersteund is. 
Het schip is lager en evenals de zijbeuk met stuc bezet. Het geheel doet net aan en is opgeluisterd door vier geverfde en vergulde altaren in Korinthische stijl". De nieuwe Sint-Jacobskerk, die door Josef Couven ui Aken werd gebouwd, is een eenbeukige kerk in lodewijk XV-Stijl of rococo.

In 1797 werd het Kruisherenklooster op last van de Fransen opgeheven en werden de kloostergebouwen gesloopt. De kerk echter, kwam aan de parochie van Maaseik. In 1856 werd ze verkocht aan de - toen weer teruggekeerde - Kruisheren. 

Rococo interieur
Het prachtige rococo interieur met fraai stucwerk en bepleistering staat in schril contrast met de buitenzijde. Precies omwille van zijn interieur is de Kruisherenkerk één van de mooiste van de Provincie Limburg. De overwelving bestaat uit gewelfkappen tussen gordelbogen, die steunen op gestileerde zuilen met Dorische en Ionische kapitelen. 
Een straalgewelf dekt het koor af In het stucwerk tussen de bogen zien we de devoties van de Maaseiker kruisheren.
Rocaillemotieven, kenmerkend voor de rococostijl, werden rijkelijk aangebracht op de gewelven, de gevels, de arcades en het meubilair. Let vooral op de grote variatie aan motieven, die allemaal ter plaatse in de natte kalk werden aangebracht.


Koor
Het sobere houten barokaltaar is afkomstig uit de vroegere kerk. Het altaar uit de St-Pietersbasiliek van  Rome, met zijn vier zuilen en baldakijn, stond model voor dit soort altaren uit de 17de en 18de eeuw. Door plaatsgebrek werden de voorste zuilen naar achteren verplaatst en kwamen zo naast de achterste zuilen (met Korinthische zuilen) te staan. Een gebroken boog van drie segmenten vervangt het grote baldakijn.
Het altaarstuk is een prachtig schilderij toegeschreven aan de school van Antoon Van Dijck. Het stelt de gekruiste Christus voor met Maria Magdalena en een kruisheer (Theodorus van Celles, de stichter van de Kruisheren of Augustinus Nerius, de toenmalige magistergeneraal) in extatische houding met staf, muiter en zwaard. Het kruis van de orde en de spreuk 'In Cruce Salus' (in het kruis ligt het heil), bekronen het geheel.

Links en rechts van het altaar hangen twee kastjes met relieken van de Heilige Odilia. Op het glasraam links van het altaar van het altaar zien we de verschijning van de Heilige Odilia aan broeder Joannes van Eppa, die van haar opdracht kreeg haar relikwieen vanuit Keulen naar Hoei te brengen.

Kruisherenkerk in het historisch centrum van MAASEIK | Altaar

Link en rechts op het koor en ook achteraan in de kerk bevinden zich eikenhouten deuren met lieflijke composities van houtsnijwerk, niet van grote klasse maar zeker het vermelden waard. Bloem en bladerwerk op de constructieve delen van de deuren en schelpmotieven op de panelen.

Doksaal
Het huidige orgel dateert uit het einde van de 19de eeuw, maar in de orgel balustrade werd een rugpositief ingebouwd, dat waarschijnlijk uit de vroegere Sint-Jacobskerk stamt. De balustrade is rijkelijk versierd. Hierin zien we fluiten,klarinetten, hobo's violen, pauken,.... in stucwerk. Het geheel, opgehangen an fladderende linten en omkranst met bloemen en bladwerk, getuigt van groot vakmanschap. Links en rechts is het orgeltje versierd met beelden van de Heilige augustinus en de Heilige Helena, die oorspronkelijk waarschijnlijk een kruis in de linkerhand hield.

Doksaal Kruisherenkerk Maaseik | Een Rococo kerkinterieur

Tijdens de restauratiewerken van 2008-2009 werd de kerk niet alleen in de oorspronkelijke kleuren herschilderd maar ook merkwaardig verfraaid. Zo is de 19de-eeuwse preekstoel, waarvan verscheidene jaren gedeelten als altaar en lezenaar dienst deden, nu weer op zijn oorspronkelijke plaats te zien en wel volledig.

19de-eeuwse preekstoel | Kruisherenkerk Maaseik

Dit zijn nog een aantal opnames van het stucwerk! Versierd door de Antwerpenaar Mertens, het koor aan weerszijden met bustes van de 12 apostelen, stucwerk in een zwierige neo-rococo omlijsting.

Kruisherenkerk Maaseik

Een Rococo kerkinterieur

Wie meer informatie wenst over deze Kruisherenkerk, in 2009 werd er een naslagwerk uitgegeven door de Gidsenbond Maaseik. Meer info op de dienst toerisme Maaseik

_______________________________________________________________

_________________________________________________

http://www.patrickdamiaens.be

FB Page